سعید مؤذنی: اوایل ماه جاری بود که مهران اعتمادی، مدیرعامل شرکت آزادراه تهران-شمال درباره روند تکمیل قطعه اول آزادراه تهران-شمال گفت که پیشرفت فیزیکی منطقه یک آزادراه تهران ـ شمال در حال حاضر 88.5 درصد ارزیابی می‌شود.
وی آن زمان در پاسخ به سؤال فارس درباره زمان زیربار رفتن قطعه یک گفت «ظرف یک هفته آینده بازنگری مجدد در امکان تکمیل و افتتاح قطعه یک آزادراه تهران ـ شمال با 95 درصد پیشرفت را بررسی می‌کنیم و در حال بررسی هستیم که ببینیم می‌توانیم قطعه یک آزادراه تهران ـ شمال را به نوروز امسال برسانیم یا خیر، فعلاً برنامه ما این است که این پروژه را تا عید نوروز 97 زیر بار عبور ببریم».
اعتمادی همچنین درباره زمان احتمالی تکمیل قطعه دوم آزادراه نیز گفت: حفاری در تونل البرز در قطعه دوم آزادراه تهران ـ شمال به حدود 80 درصد در لاین شرقی (رفت) رسیده است؛ قطعه دوم آزادراه تهران ـ شمال تا 2.5 سال آینده اجرا و تکمیل می‌شود. در حال مطالعه هستیم ببینیم می‌توان قبل از تونل البرز مسیر تکمیل شده را به جاده موجود کندوان وصل کرد و یا آنکه بعد از تونل البرز بخشی از قطعه سوم هم اجرا و مسیر به جاده موجود وصل شود اما احتمال آنکه بعد از تونل البرز به جاده موجود وصل شویم بیشتر است.
این موارد در حالی مطرح می‌شود که به تازگی مدیر پروژه آزادراه تهران-شمال (نماینده دولت و شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل و نقل کشور) اعلام کرده است، قطعه یک آزادراه تهران-شمال تا پایان شهریور 97 به پایان می‌رسد و این پروژه برای تکمیل زمان زیادی لازم دارد.
سید بهلول حسینی گفته است این قطعه قرار بود تا پایان سال جاری افتتاح شود اما به دلیل مشکلاتی، این هدف، محقق نمی‌شود و افتتاح موقتی قطعه یک آزادراه هم برای ایام نوروز ممکن نیست؛ ارتقاء ایمنی سازه‌ها، تغییراتی که در مسیر داده می‌شود و همچنین تفاهم با برخی معارضان حاشیه آزادراه افتتاح این قطعه را با تاخیر مواجه کرده است.
به گفته مدیر پروژه آزادراه تهران-شمال، پایان تابستان 97 زمان قطعی افتتاح قطعه یک آزادراه تهران شمال است تا به این ترتیب تردد به شمال کشور به راحتی و بدون تردد از کرج و حذف ترافیک این مسیر انجام شود.
حسینی همچنین مبلغ پیشنهادی عوارضی قطعه اول آزادراه تهران-شمال را حداکثر 10 هزار تومان اعلام کرد.
بنابراین گزارش وعده‌های متعدد درباره افتتاح قطعه یک آزادراه تهران-شمال موجب بروز نوعی بی‌اعتمادی مردم نسبت به وعده‌های مسئولان مرتبط با این پروژه عمرانی و حتی دیگر پروژه‌های عمرانی کشور شده است.
آزادراهی که حدود 27 سال از اولین عملیات عمرانی آن می‌گذرد و کماکان مراحل تکمیل را می‌گذراند و شاید بی‌سابقه‌ترین پروژه عمرانی از نظر مدت زمان اجرا در دنیا محسوب می‌شود، امروز نیز درگیر مسائل مالی و وعده‌سازی مسئولان است؛ در این‌باره می‌توان به همین وعده مدیرعامل شرکت آزادراه تهران-شمال مبنی بر افتتاح قطعه اول پروژه تا نوروز 97 اشاره کرد در حالی که تکمیل این قطعه حداقل 8 ماه دیگر زمان لازم دارد.
قطعه چهارم این پروژه از مرزن‌آباد تا کمربندی نوشهر - چالوس در دولت دهم تکمیل شد و زیر بار عبور رفت و پس از آن عباس آخوندی در مراسم اخذ رأی اعتماد به عنوان وزیر راه و شهرسازی دولت یازدهم، تکمیل این آزادراه افسانه‌ای را یکی از اولویت‌‌های خود عنوان کرد اما بنیاد و دولت به عنوان شریک یکدیگر در این پروژه چهار سال است که درگیر تکمیل قطعه اول آزادراه هستند.
خردادماه سال 1395 بود که معاون اول رئیس‌جمهور طی بازدید از قطعه اول آزادراه تهران-شمال، از وزارت راه و شهرسازی خواستار آماده شدن قطعه اول برای نوروز سال 1396 شد.
اسحاق جهانگیری با اشاره به اهمیت پروژه آزادراه تهران - شمال در این بازدید دو بار تأکید کرد که امیدوار است نوروز 96 مردم بتوانند برای سفر به شمال ایران از قطعه یک این آزادراه عبور کنند.
پس از آن آبان‌ماه 1395 بود که وزیر راه و شهرسازی در بازدید از قطعه اول آزادراه تهران-شمال، گفت که در «قطعه یک آزادراه تهران-شمال» با 70 درصد پیشرفت فیزیکی مواجه هستیم و در بهار سال 1396 این قطعه را زیر بار عبور می‌بریم.
اما به دلیل سختی کار و البته نبود برخی هماهنگی‌‌ها بین شرکای پروژه، مشخص بود که این پروژه حتی در بهار 96 هم زیر بار ترافیک نمی‌رود.
در این راستا روز 29 دی‌ماه 95 مدیرعامل شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل و نقل کشور صحبت از بازتعریف زمانبندی در افتتاح قطعه اول آزادراه تهران- شمال کرد.
آن زمان خیرالله خادمی به برخی از مشکلات اجرایی قطعه اول آزاد راه تهران - شمال اشاره کرد و گفت: وجود روستاهای مختلف در حاشیه این آزادراه موجب شده است که در راستای حفظ آسایش آنها عملیات پروژه کمی به کندی انجام گیرد، ضمن آنکه البرز به عنوان رشته کوه‌های جوان ریزش‌های فراوانی دارد و همین امر نیز موجب بروز تعویق در پروژه می‌شود؛ مقرر شده بود در بهار سال 1396 قطعه اول آزادراه تهران- شمال تکمیل شود که به علت وجود مشکلات باید بازتعریفی در زمانبندی پروژه داشته باشیم.
پس از آن وعده رئیس بنیاد مستضعفان برای تکمیل قطعه یک این پروژه مطرح شد که فعلاً امکان عملیاتی شده آن وجود ندارد و در خوشبینانه‌ترین حالت، قطعه یک مهرماه 97 زیر بار عبور ترافیک خواهد رفت.
بماند که یکی از مشکلات عدم تکمیل این پروژه، «شراکت» است، اما شنیده شده است با وجود ضرورت تأمین آورده 50-50 از سوی بنیاد و دولت، بنیاد در تأمین آورده خود کم‌کاری و مسائل مختلف را بهانه می‌کند و همین امور موجب عدم پیشرفت پروژه خصوصاً در ماه‌های اخیر شده است.
با این حال مدیرعامل شرکت آزادراه تهران-شمال در نشستی خبری در این‌باره گفت: رسما اعلام می‌کنم که تأمین مالی برابر توافق انجام شده بنیاد و وزارت راه در مجموع معادل هم پیش می‌رود و البته ممکن است یکی از طرفین جلوتر و عقب‌تر باشد، اما در مجموع بنا بر تراز طرفین که سازمان حسابرسی مسئول بررسی آن و جزو توافقات ابلاغ آزادراه در تراز تصویب شده است، مطلوب پیش می‌رود.
به گفته اعتمادی تا پایان سال 95، طرفین تراز نزدیک به هم دارند و از آن به بعد برابر بررسی‌ها پرداخت‌های دو طرف حدود 50 ـ 50 است، سازمان حسابرسی پرداخت‌ها را کنترل می‌کند و طرفین به صورت مساوی 1500 میلیارد تومان پول آورده‌اند؛ هم دولت و هم بنیاد نگاه ویژه از خود گذشته برای تأمین مالی آزادراه تهران ـ شمال دارند.
این در حالی است که همان‌گونه که گفته شد شرکت آزادراه تهران-شمال در ارائه آورده خود، از دولت عقب‌تر است.
خیرالله خادمی، مدیرعامل شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل و نقل در این‌باره به فارس می‌گوید: ما از نظر آورده نسبت به بنیاد که شریک 50 درصدی این پروژه است، جلوتر هستیم، آنها بیشتر در قطعه دوم سرمایه‌گذاری می‌کنند اما مدعی هم هستند که به اندازه ما آورده دارند.
به گفته خادمی آورده‌های دو طرف در این پروژه متفاوت است البته در برخی موارد آورده دولت پول نبوده است بلکه مثلا املاک داده‌ایم البته جلسه‌ای در سازمان برنامه برای تنظیم سهم‌های آورده دو طرف در آزادراه تهران- شمال برگزار و موضوع در حال پیگیری است.
بنابراین گزارش به نظر می‌رسد در کنار نبود اهتمام کافی در شرکت آزادراه تهران-شمال برای تکمیل این پروژه، کاهش آورده‌های شریک دولت و کلا شراکتی اداره شدن این پروژه، از دلایل عدم تکمیل قطعه یک و البته دیگر قطعات این آزادراه است.
در همان سال‌‌های 75 و 76، بنیاد مستضعفان متعهد شد آزادراه تهران- شمال را در مدت زمان 7 سال در ازای دریافت 10 میلیون مترمربع از اراضی حاشیه آزادراه تهران-شمال به‌صورت امانی و دریافت عوارضی 10 ساله، بسازد که به دلایل متعدد از جمله تغییر مدیریتی، اختلافات نمایندگان وقت استان مازندران و وزیر وقت راه و بنیاد مستضعفان بر سر زمین‌هایی که در اختیار بنیاد در این منطقه قرار گرفته بود، پروژه تعطیل شد، البته مشارکت تعطیل نشد و کماکان پابرجاست.
در سال ٨٠ قرارداد وزارت راه و ترابری وقت با بنیاد تغییر کرد اما این تغییر قرارداد هم با وجود به میان آمدن چینی‌ها نتوانست به تسریع ساخت آزادراه کمک کند و به جرأت می‌توان گفت همین شراکت عامل اصلی عدم تکمیل چنین پروژه‌ای بزرگ است.
البته این سؤال هم مطرح می‌شود که وقتی بخش خصوصی به‌عنوان پیمانکار یک پروژه عمرانی، تلاش می‌کند پروژه‌ای را هر چه زودتر تکمیل کرده و از محل دریافت عوارض استهلاک سرمایه داشته باشد، علت اینکه آزادراه تهران-شمال با این همه منابع مالی هزاران میلیارد تومانی به نتیجه نمی‌رسد تا بازگشت سرمایه داشته باشد، چیست؟ آیا عواید این پروژه، قبل از بهره‌برداری است؟ چرا هیچگونه ضمانت اجرایی در این پروژه برای شریک وجود ندارد و هزاران سؤال بی‌پاسخ دیگر درباره این پروژه افسانه‌ای که بی‌جواب مانده است.
بنابراین گزارش آزادراه تهران-شمال چهار قطعه اصلی دارد؛ قطعه اول آزادراه از دره کن در تهران شروع می‌شود و با عبور از مناطق کن، سولقان و امامزاده عقیل و تونل تالون و دره لانیز به سه راهی شهرستانک در محور کندوان متصل می‌شود، این مسیر به طول 32 کیلومتر دارای 16 پل رفت و برگشت و 32 هزار متر تونل رفت و برگشت است و با افتتاح این منطقه، فاصله تهران تا چالوس 60 کیلومتر کوتاه‌تر می شود.
قطعه دوم این آزادراه حدفاصل دو آب شهرستانک - پل زنگوله به طول تقریبی 25 کیلومتر است، تونل های بلند البرز به صورت رفت و برگشت هر یک به طول 6 هزار و 450 متر در این منطقه قرار دارد و با اجرای این قطعه طول مسیر جاده فعلی کرج - چالوس حدود پنج کیلومتر کوتاه‌تر می‌شود.
قطعه سوم آزادراه تهران - شمال حد فاصل پل زنگوله - سه راهی دشت نظیر، به طول تقریبی 46 کیلومتر است، این مسیر دارای دو خط رفت و دو خط برگشت بوده و به تازگی شرکت آزاد راه تهران - شمال با شرکت دوو کره جنوبی برای سرمایه‌گذاری یک میلیارد و 300 میلیون دلاری در این قطعه به توافق رسیده است.
قطعه چهار آزادراه تهران - شمال حدفاصل سه راهی دشت نظیر - چالوس به طول حدود 20 کیلومتر به صورت دو خط رفت و دو خط برگشت بوده و در قسمت‌های بلند آن یک خط کندرو نیز وجود دارد؛ این مسیر در دولت دهم زیر بار عبور ترافیک رفت.
