کد خبر: ۵۶۴۸۳۳
تاریخ انتشار: ۲۳ بهمن ۱۳۹۶ - ۰۸:۳۶ 12 February 2018

آنچه که در زیر آورده شده است یادداشت ارسالی مخاطبان به تابناک تهران است.

نقش دولت در شکل گیری اعتراضات منجر به آشوب دی ماهاعتراضات مردمی نسبت به مشکلات اقتصادی و معیشتی و عملکرد موسسات مالی و اعتباری که در دی ماه 96 از مشهد و چند شهر دیگر شروع شد ، با سکوت دوروزه و عدم اطلاع رسانی به موقع صدا وسیما در کنار سومدیریت برخی نهادهای مسول از سویی و سوئ استفاده جریان معاند و سوار شدن آنها برموج اعتراضات سبب تبدیل شن آن به آشوب گردید و اعتراضاتی که جنبه معیشتی و اقتصادی داشت در فاز آشوب اصل نظام را هدف قرار داد.
اما آنچه که لازم است از این تجربه آموخته شود پیشگیری ومدیریت جلوگیری از وقوع حوادثی از این دست می باشد.از اینرولازم است این حوادث مورد آسیب شناسی قرارگرفته و به بررسی نقش دستگاه های مختلف از جمله دولت، صداو سیما، قوه قضائیه و سایر نهادها پرادخته شود این نوشتار به بررسی نقش دولت در شکل گیری این اعتراضات می پردازد و در آن مهمترین دلایل شکل گیری اعتراضات درچارچوب عملکرد دولت به شکل زیر طبقه بندی می شود:

 

1. افزایش انتظارات
2. باز ماندن پرونده مسکن مهر
3. کابینه فرادستان
4. مردمی نبودن دولت
5. گرانی فزاینده
6. افزایش آمار بیکاری
7. پایین بودن پایه حقوق وزارت کار
8. رکوداقتصادی و تعطیلی کارخانه ها
9. عدم برخوردقاطع و مدیریت بازپرداخت سپرده های مردم در موسسات مالی غیر مجاز
10. بی توجهی به جوانان
11. بودجه 97 اعلام جنگ دولت به طبقه متوسط به پایین

 

1ـ افزایش انتظارات و کاهش تامین مطالبات

حسن روحانی در مقام نامزد انتخابات ریاست جمهوری در سال 1392 دو چهره از شرایط کشورترسیم کرد چهره ای سیاه از 8سال گذشته و چهره ای سفید از 4سال آینده و حتی از 100روز اول پس از شروع به کار دولتش پورتره ای از جهنم که توسط محمود احمدی نژاد به تصویر کشیده شده بود و تابلویی زیبا از بهشتی که توسط روحانی قرار بود ساخته شود .
این امر سطح انتظارات و مطالبات مردم از دولت را افزایش داد اما در عمل نه تنها در شرایط زندگی مردم تغییری ایجاد نشد بلکه همان سطح تامین خواسته های مردم در دولت قبل نیز حفظ نشد.به عبارتی دیگر انتظارات ارتقا پیداکرد اما توان تامین مطالبات مردم از سوی دولت به اندازه افزایش سطح مطالبات افزایش نیافت. این امر به نوعی با عث سرخورگی طبقه فرودست شد و این عامل را می توان به عنوان یکی از عوامل نارضایتی مردم بویژه طبقه فرودست از دولت دانست که در بسیج توده ای معترضان تاثیر گذار بوده است.

 
2ـ بسته نشدن پرونده مسکن مهر
واگذاری مسکن ارزان قیمت به اقشار آسیب پذیر درغالب طرح مسکن مهر یکی از برنامه های اصلی دولت های نهم و دهم بود اما عمر این دولت برای به پایان رسیدن این طرح کافی نبود وبه عنوان میراثی به زعم دولت مردان جدید نامبارک به دولت روحانی به ارث رسید .
این دولت توجه جدی به آن نکرد و همتی برای بستن این پرونده نیمه باز به کار نبست و آن را همچنان باز نگه داشت وفرودستان جامعه همچنان کامشان درحسرت نداشتن مسکن تلخ باقی ماند. هرچه زمان می گذشت هزینه بیشتری به متقاضیان مسکن مهر که بعضا تمام سرمایه شان را پای رویای خانه دار شدن ریخته بودن تحمیل می شد و اینان هم زمان را از دست می دادند و هم سرمایه شان را علاوه بر پایان نیافتن مسکن مهر شوکی دیگر این منتظران را در بهت فرو برد . اظهارات معاون اول رئیس جمهور پس از زلزله کرمانشاه در خصوص ایمنی و مقاومت ساختمان های مسکن مهر بود که اضطراب و استرس را به عنوان میهمانی ناخوانده راهی خانه های چند میلیون ساکن و منتظران دریافت این خانه ها کرد رئیس جمهور نیز چندی بعد از این خانه ها با عنوان قوطی کبیرت یاد کرد که به نوعی تحقیر دارندگان این خانه ها بود. از اینرو بسته نشدن پرونده مسکن مهر را می توان یکی از دلایل نارضایتی اقشار فرودست از دولت دانست.

 

3ـ کابینه فرادستان
اعضای کابینه دولت یازدهم و دوازدهم به لحاظ میزان برخورداری از مکنت و ثروت تقریبا مطابق آنچه که در جامعه شناسی سیاسی تعریف می شود در زمره طبقه فرادستان قرار می گیرند و این به خودی هود اشکال ندارد و یا شاید در بسیاری از کشورها مرسوم باشد و یا اینکه ثروتمندان دیگر نیاز به این ندارند که جیبشان را پرکنند ، اما نکته ای که بر طبقه اجتماعی کابینه وارد است اینست که این کابینه قادر به درک مشکلات مردم و همدلی با آنها نیستند . مثال بارز آن در مواجهه عباس آخوندی وزیر راه و شهرسازی است که در فرودگاه وقتی آن خانم مسافر به قیمت پارکینگ اعتراض می کند نقل به مضمون با فریاد می گوید حقتان است و باید بیشتر ازتان بگیرند نمی تونی پولش را بدی استفاده نکن .
این در حالی است که آقای وزیر می توانست با همدلی و درک شرایط فرد معترض به این موضوع رسیدگی کند ولی اساسا وقتی فردی در چنین جایگاهی از ثروت و میزان برخورداری قرار داشته باشد نمی تواند این میزان پول پارکینگ برای طبقه متوسط رو به پایین دشوار است . این مثالی بود از روحیه فرادستی کابینه که در سایر وزارتخانه ها نیز احتمالا جاری است.

 
4ـ مردمی نبودن روحیه دولت:
اگرچه دولت یازدهم و دوازدهم با رای مردم انتخاب شده اند اما یکی از نقاط ضعف این دولت کم رنگ بودن روحیه مردمی است. چرا که قبل از این دولت ، 8سال دولتی در راس کار بود که از رئیس جمهور تا تک تک وزیران برای مردم در دسترس بودن و این برای طبقه فرودست یک ارزش است و این البته به معنای قضاوت عملکرد دولت قبلی نیست . اما اکنون رئیس جمهور و وزرا که جای خود دارد دست یابی و دیدار با معاون وزیر و یا مدیرکل هم برای عامه مردم تقریبا غیر ممکن است.
حداقل فایده روحیه مردمی بودن با روانی مثبت آن است که پیام دیده شدن و شنیده شدن و مهم بودن را به مردم القا می کند و از طرفی اعتماد مردم به دولت را افزایش می دهد شاید برخی این رویه را پوپولیستی بدانند اما اخلاق اسلامی در جمهوری اسلامی ایران که داعیه اسلامی بودن را دارد تبدیل به یک الگو شده است الگویی که شهید رجایی بنا کرد و منحصر به دولت خاصی هم نیست و با ید از مزیت های پسندیده دولت های قبل استفاده کرد و مردمی بودن در جمهوری اسلامی یک مزیت برای ساختار نظام است که متاسفانه در دولت یازدهم و دوازدهم کم رنگ شده است و این البته متفاوت ازپوپولیسم است و بررسی مقایسه ای مردمی بودن و پوپولیسم نه موضوع این نوشتار است و نه در حوصله این بحث می گنجد.

 
5ـ گرانی فزاینده:
در سال های اخیر علی رغم کاهش تورم اعلامی از سوی دولت در عرصه واقعیت و هنگام حساب کردن صورتحساب در فروشگاه و مغازه مردم باگرانی روبه رشد که روندی افزایشی را می پیماید مواجه هستند این گرانی ها شاید برای طبقه برخوردار محسوس نباشد اما برای کارگر و کارمند به شدت آزار دهنده است ویکی از دلایل اعتراضات دی ماه نیز گرانی مرغ و تخم مرغ بود که لطیفه ای را در کوچه و خیابان از قول رئیس جمهور رایج ساخت : که4تا تخم مرغ ارزش این همه بی آبرویی را داشت؟

 
6ـ رکود اقتصادی و تعطیلی کارخانه ها:
رکود اقتصادی که در چند سال اخیر برکشور سایه انداخته است به شدت بر اوضاع اقتصادی مردم تاثیرگذار بوده است و با تعطیلی صنایع و کارخانه ها معیشت طبقه فرودست را با چالش مواجه ساخته است . در حالی که عامه مردم به دنبال معجزه برجام و دست آوردهای آن بودند شاهد آن هستند که برجام نه تنها گشایشی در کسب و کار و اقتصاد و رونق سفره هایشان نداشته است بلکه سفره هایشان از رمق افتاده است و دیگر با این درآمدشان نان و تخم مرغ که غذای اشرافیست اما نان و ماست هم نمی توانند بخورند.

 
7ـ پایین بودن پایه حقوق وزارت کار:
میزان پایه حقوق وزارت کار که تعیین کننده حقوق تمام کارگران و کارمندان قراردادی دولت می باشد هیچ همخوانی با هزینه های زندگی ندارد . در کلان شهرها که اوضاعبدتر است و پایه حقوق وزارت کار هزینه اجاره بها را نیز پوشش نمی دهد و بر مبنای قیمت نان و ماست اگر یک خانواده چهار نفره با پایه حقوق وزارت کار بخواهد صبحانه، ناهار، شام را نان و ماست مصرف کند این میزان حقوق برای پراخت هزینه نان و ماست یک ماه کافی نیست . در این شرایط آیا طبقه فرودست می تواند احساس آرامش و خوشبختی داشته باشد و یا اینکه انبوهی از مطالبات فزاینده از دولت و حاکمیت را در خود تانبارمی کند و ریشه مشکلات خود را در نا کارآمدی دولت می بیند.

 
8ـ آمار بالای بیکاری
نرخ بیکاری در گزارش مرکز پژوهش های مجلس22درصد و در میان جوانان 36 درصد اعلام شده است که این آماربسیار تامل بر انگیز است این یعنی وجود خانواده هایی که برای امرار معاش روزانه هیچ درآمدی ندارند و ازدولت مطالبه اشتغال دارند که بی پاسخ مانده است و شرایط بد اقتصادی رکود و تعطیلی کارخانه ها نیز به آن دامن زده است و این عامل نیز بر نارضایتی بیکاران بویژه جوان از دولت افزوده است.

 
9ـ عدم برخورد قاطع با موسسات مالی و اعتباری و سوئ مدیریت دربازگرداندن سرمایه های مردم
یکی از دلایل اصلی اعتراضات منجربه آشوب دی ماه اعتراضات مردم نسبت به عدم مدیریت بازگشت سرمایه های مردم و برخورد قاطع با مدیران این موسسات است شاید چند سالی هست از مقابل درب موسسات، بانک مرکزی ، بازار تهران ، مقابل مجلس شورای اسلامی شاهد تظاهرات و اعتراضات مردمی در خصوص عملکرد این موسسات هستیم . بنابر اعلام معاون امنیتی ، انتظامی وزارت کشور 74 درصد فراخوان ها در اعتراض به عملکرد موسسات مالی و اعتباری غیر مجاز بود.
این موسسات که بعضا با مجوز بانک مرکزی تاسیس و فعالیت داشته اند اکنون که با بحران مواجه شده اند بانک مرکزی به صورت قابل قبولی این بحران را مدیریت نمی کند که اگر این موضوع به درستی مدیریت می شد این اعتراضات شکل نمی گرفت و اینقدر ادامه دار و سریالی تداوم نمی یافت. این عامل نیز یکی از علل نارضایتی های مردم ازدولت و از عوامل زمینه ساز اعتراضات دی ماه بود.

 
10ـ بی توجهی به جوانان
اکثریت معترضین در حوادث دی ماه را جوانان تشکیل می دادند بنا بر اعلام معاون امنیتی انتظامی وزارت کشور 84درصد معترضان زیر 35 سال و فاقد سابقه امنیتی بودند.جوانان دهه هفتادی که مطالباتشان جایی شنیده نشده بود و خودشان هم دیده نشده بودن دولت یازدهم را می توان به گواه آمار کم توجه ترین دولت به امور جوانان دانست . دولت یازدهم کمترین آمار تشکیل جلسات شورای عالی جوانان را دارد و تنها دولتی است که در آن حتی یک جلسه شورای عالی به ریاست رئیس شورای عالی جوانان یعنی رئیس جمهور تشکیل نشده است.
وزارت ورزش و جوانان به عنوان متولی امور جوانان در 5 سال گذشته برای جوانان چه کار کرده است جز پرداختن به فکاهیاتی نظیر ازدواج سبز و صرفه جویی در مصرف آب و استفاده ازگل مصنوعی در عروسی توسط جوانان
از ابتدای دولت یازدهم همواره معاونین امور جوانان این وزارتخانه به دنبال احیای سازمان ملی جوانان بوده اند و حوزه جوانان تعطیل تا سازمان ملی جوانان احیا شود و بودجه حوزه جوانان نیز احتمالا در ورزش هزینه شده است و اگر چنین نیست شایسته است اکنون در ماه های پایانی سال 96 وزارت ورزش گزارشی از هزینه کرد بودجه 400میلیارد تومانی حوزه جوانان منتشر سازد تا مشخص گردد به کدام مشکل از مشکلات جوانان در سال96 توسط این وزارتخانه رسیدگی شده است البته شاید رسیدگی به استقلال و پرسپولیس بخشی از رسیدگی به مشکلات جوانان باشد.
مجموعه این عوامل و بی توجهی به جوانان سبب نارضایتی از دولت شده است.

 
11ـ بودجه 97 اعلام جنگ دولت به طبقه فرودست:
وقتی بودجه 97 رونمایی شد طبقه متوسط به پایین با شوک مواجه شد .این بودجه حداقل در چند بخش فشارزیادی را متوجه طبقه متوسط رو به پایین کرده است که به اختصاربه توضیح آنها می پردازیم:
افزایش 50درصدی قیمت بنزین:
این میزان افزایش قیمت در ذهن عامه مردم محدود به قیمت بنزین نبود و شاعبه ایجاد تورم 50درصدی در کلیه هزینه ها را ایجاد کرد .این برای مردم به این معنی بود که با درآمدی ثابت فشاری 50 درصد بیشتر از حد توان را تحمل کردن مضافا کهبسیاری از افراد از طریق مسافرکشی به امرار معاش می پردازند و یا برخی از کارمندان پس از تعطیلی اداره به مسافر کشی می پردازند این فرایند یک حس ترس از آینده در طبقه فرودست ایجاد کرد.
البته بعداز حوادث دی ماه با تدبیر مجلس افزایش قیمت حامل های انرژی ملتفی شد.
قطع یارانه 30میلیون نفر:
در لایحه بودجه97 تقدیمی دولت به مجلس پیش بینی شده که 30میلیون نفر از یارانه بگیرانازفرایند دریافت یارانه حذف می شوند این در حالی است که 90درصد مردم برای دریافت یارانه در دولت یازدهم ثبت نام کردند و اصل پرداخت یارانه ها در دولت قبل به منظور مدیریت مصرف و نه پرداخت یارانه به طبقات ضعیف و لحاظ کردن این پیشنهاد در بودجه 97 سبب نارضایتی بخشی از مردم گردید .
ضمن اینکه بخشی از مردم که بنا به هردلیلی بدون دریافت یارانه حتی قادر به خریدن نان هم نیستند نه تحت پوشش کمیته امداد هستن و نه تحت پوشش بهزیستی ،افرادی مانند خانواده معتادان که در صورت اجرای این طرح ممکن است این حداقل معاش که تامین نان شب است را نیز از دست خواهند.
اگرچه اخیرا آقای نوبخت خبر از عدم تغییر مکانیسم پرداخت یارانه ها داد ولی در شرایط فعلی اجرای پیشنهادات لایحه بودجه 97 به چالش ها دامن می زند.
افزایش عوارض خروج از کشور:
افزایشچند برابری و نجومی عوارض خروج از کشور به معیشت افراد بسیاری آسیب می زند. در سال های رکود و بیکاری یکی از اشتغالات کاذبی که در جامعه ایجادشده تجارت چمدانی و فروش خانگی لباس وسایر محصولات از استانبول و دبی می باشد . افراد زیادی که غالبا جوان هم هستند از طریق سفر به این دو شهر و با خرید و فروش محصولات هزینه های زندگی خود را تامین می کنند و به این ترتیب امرار معاش می کنند اما با وضع عوارض خروج ازکشور نجومی در سال97 عملا این عده هم به آمار جوانانبیکار اضافه می شوند .ازاینرو بهتر است تا عوارض قدری منطقی تر و با در نظر گرفتن ملاحظاتی درمورد سفر به کشورهای همسایه و افزایش اعمال آن برای کشورهای دیگر وضع گردد.
در مجموع آنچه آمد تنها برخی از عوامل نارضایتی واعتراضات مردم به دولت بود . بی شک این اعتراضات در صورت عدم رفع این مشکلات تدوام خواهد داشت و با توجه به منابع محدود دولت بعید است که در کوتاه مدت و یا بدون بروز عوامل پیش بینی نشده ای همچون افزایش قیمت نفت ، دولت بتواند مشکلات را برطرف کرد ازاینرو لازم است تا اعتراضات مدیریت شود تا از بروز آشوب جلوگیری شودکه یکی ازکارآمد ترین شیوه ها آسیب شناسی عملکرد بخش های مختلف می باشد.

محسن امیری
دانشجوی دکتری علوم سیاسی

برچسب ها: محسن امیری
اشتراک گذاری
نظرات بینندگان
غیر قابل انتشار: ۰
در انتظار بررسی: ۰
انتشار یافته: ۱
قاسمعلي حسني دكتري علوم سياسي
|
Iran, Islamic Republic of
|
۱۱:۲۰ - ۱۳۹۶/۱۱/۲۴
مقاله جامع. كامل و در بر گيرنده واقعيات روز ايران است
نظر شما
نام:
ایمیل:
* نظر:
* :
آخرین اخبار