قلب اقتصادی شمال تهران کجاست؟

به گزارش نوداد در ابتدا بازارها به صورت موقتى و چیدن بساط در مکانى معین به وجود آمدند، اما بعد ها مهم ترین محور ارتباطی فضای شهری شده و شکل ثابتى به خود گرفتند و در بخشى معین از شهر به صورت دکان هایى ساخته شده در یک مجموعه به نام بازار شکل گرفتند.

بزرگ ترین آبادی اطراف تهران که سریع تر و پرشتاب تر از سایر آبادی های پیرامون تهران در دل شهر تهران جای گرفت و به سرعت هم جذاب شد، تجریش یا شمیران است.

شمیرانات دارای گذشته طولانی نیست، از زمانی که تهران به عنوان پایتخت انتخاب شد، شمیران به علت آب و هوا و باغ های فراوانش به صورت تفریحگاه مردم درآمد.

تجریش از ۹۵۰ سال پیش طجرشت خوانده می شد. پیرمردان درباره محله قدیمی تجریش می گفتند که از نزدیک پل رومی در جاده شمیران رو به شمال که می رویم، سمت راست روی تپه، باغی بزرگ به نام گل باوکان بوده و دهکده تجریش در این محدوده قرار داشت. تجریش در قدیم مرکز بخش شمیران بوده که دارای سه محله بود:

۱. محله بالا

۲. محله پائین

۳. محله قلعه نو (زعفرانیه، محمدیه، ناودانک و جعفرآباد)

جالب است که در سفر نامه مارکوپولو از این محله و چنار معروف امامزاده صالح یاد شده است.

باغ بزرگی که در جاده شمیران بود از دو دهکده تجریش و دزاشیب شکل گرفته است. در آن زمان در اراضی اطراف این باغ ها، گرگ فراوان بوده و اهالی به حوالی امامزاده صالح (ع) روی آورده و سکونت کردند و تجریش فعلی به وجود آمد.

به این ترتیب مرکز جغرافیایی و معنوی تجریش، امامزاده صالح و بازار شکل گرفته در حاشیه آن، کانون اقتصادی تجریش شد.

ورودی اصلی بازار تجریش، کنار امامزاده صالح بساط دست فروشان شمع و نمک برای خیرات و دانه برای کبوتران به راه است.

این بازار از یک طرف به میدان تجریش، از سمت دیگر به امامزاده صالح و کوچه های اطراف آن دسترسی دارد. محل اصلی کسب و کار در تجریش بازار و تکیه بالا و کوچه های منشعب از بازار بوده، ولی در تابستان ها در کوچه باغ ها چند دکان فصلی باز می شد و در پاییز بسته و در بهار و تابستان علاوه بر اهل محل تعدادی کارگر طالقانی، لری، نائینی، نطنزی و چند خانوار شهری که تابستان ها در باغ های اجاره ای مسکن می کردند، به جمعیت محل افزوده می شد. کارگرها به مرور زمان برای همیشه در تجریش ماندند و تعدادشان رفته رفته زیادتر شد.

بر اساس کتیبه موجود در بنای اولیه امام زاده متعلق به قرن هفتم و هشتم هجری قمری است؛ در سال ۱۲۱۰ هجری قمری هلاکومیرزا فرزند فتحعلیشاه قاجار بنای امامزاده را مرمت کرد و چنار قطوری در وسط محوطه آن قرار دارد که پس از بازسازی محوطه آن را قطع کردند!

از زمانی که رضاشاه دربند را منزل تابستانی خود قرار داد، به تدریج چهره تجریش تغییر کرد. ابتدا جاده قدیم شمیران که تا ایستگاه درویش قلهک زیادتر نبود، تا میدان جاده قدیم تجریش ادامه پیدا کرد و کم کم کمرهای بزرگ که سراسر میدان را فرا گرفته بود، جمع آوری شد؛ ایستگاه خر و قاطر به ایستگاه اوتوبوس مبدل شد.

بازار تجریش از جمله قدیمی ترین مراکز خرید شمیران بوده و همچنان بافت قدیمی خود را حفظ کرده، به طوری که حجره های معروف و قدیمی بازار هویت خود را از دست نداده اند و در واقع نمونه کوچکی از بازار تهران است ؛ این بازار به صورت سرپوشیده ساخته شده و دو محله سرپل و تجریش را به هم وصل می کند.

بازار تجریش همانند تمامی بازارهای سنتی دارای مسجد و حسینیه بوده و از سوق های کوچکی تشکیل شده است که قدم زدن در آن این فضاهای زیبا را به آرامی برای گردشگران به نمایش در می آورد.

در سال ۱۳۵۲ مغازه داران بازار تجریش در حرکتی سقف بازار را بازسازی نموده و در سال های اخیر به همت میراث فرهنگی و خود صاحبین کسب و کارهای این بازار، دوباره دستی به این بازار کشیده و بازسازی دوباره ای برای آن انجام پذیرفته است. یکی از حرکت های زیبا در بازسازی اخیر استفاده از کتیبه های سنتی کاشی کاری شده برای تابلوهای سردر مغازه ها است. حدود ۴۰۰ مغازه در این بازار به مشتاقان، کالاها و محصولات مختلف را ارائه می کنند.

تکیه تجریش نیز طبق مطالعات و سوابق درج شده، تاریخی سابقه ای حدود ۲۰۰ ساله دارد و به زمان قاجار برمی گردد که مراسم عزاداری های ماه محرم و دهه فاطمیه به صورت باشکوه در آن برگزار می شود.

بازار میوه و تره بار در محل تکیه بازار برپا است و بسیاری از میوه ها و سبزیجاتی را که در بعضی فصول در جاهای دیگر تهران پیدا نمی شود، در اینجا می توان یافت.

در راسته این بازار که از امامزاده صالح تا سر پل ادامه دارد، می توانید به قول معروف از شیر مرغ تا جون آدمی زاد پیدا کنید، سبزی و میوه هایی تازه با رنگ و لعاب جذاب، ترشی‎ و شورفروشی، عطاری ، خرازی، خشکبار و صنایع دستی، لباس و کفش، پارچه، تسبیح و انگشتر و هر آنچه که فکرش را بکنید، پیدا می شود. البته بازار تجریش به مراکز خرید قائم، بعثت، البرز و میری نیز ورودی دارد.

بازار تجریش نمونه ای از موزه محیطی است، که مشارکت مردم در زنده نگه داشتن آن نقش مهمی را ایفا می کند و خاطرات جمعی که در رابطه مستقیم با مردم شهر و لایه های فرهنگی و تاریخی شهر است، نشانه هایش را به نمایش گذاشته است. این خاطره جمعی باعث هویتمندی این بازار شده است.

امروزه هزاران نفر چه تهرانی و چه غیر تهرانی هر روزه با مترو، اتوبوس و تاکسی از سراسر تهران به بازدید از این بازار می آیند. این بازار یکی از مقاصد گردشگران خارجی بوده به طوری که یکی از شاخص ترین گردشگران آن، وزیر امور خارجه استرالیا بوده که از این بازار دیدن کرد.