زمانی برای توقف ارابه های مرگ

به گزارش «تابناک تهران»؛ واژگونی اتوبوس حامل دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، تاکنون 10 کشته و گروهی مجروح برجای گذاشته است.
این رخداد، اولین حوادث از این دست نیست و فهرست طولانی تصادف اتوبوس های حامل دانش آموزان، دانشجویان و سربازان، تاکنون خانواده های بسیاری را داغدار و جان جوانان بسیاری را گرفته است و این حوادث همچنان ادامه دارد. 

از حادثه اتوبوس شریف تا واژگونی اتوبوس علوم و تحقیقات 
جوانانی که مثل هر روز سوار بر اتوبوس دانشگاه، راهی خیابان های علوم تحقیقات می شدند، هرگز گمان نمی کردند پای به ارابه مرگ گذاشته اند. تاکنون 10 جوان جان خود را از دست داده اند. با این حال جزییات حادثه مشخص نیست. 
چنین حوادثی بارها در کشور رخ داده است. اتوبوس های ناایمن و رانندگان نامطمئن، اغلب دلیل اصلی این حادثه سازی ها هستند اما این حوادث درس عبرت نمی شوند و دوباره مدتی بعد به دست فراموشی سپرده خواهند شد. 
یکی از دفعاتی که توجهات به تصادف اتوبوس های حامل دانشجویان جلب شد 26 اسفند ماه 1376، اتوبوس حامل دانشجویان دانشگاه شریف دچار حادثه شد و در پی آن هفت نفر از دانشجویان این دانشگاه در مسیر بازگشت از بیست و دومین دوره مسابقات ریاضی که در دانشگاه شهید چمران اهواز برگزار شده بود، کشته شدند. متاسفانه در این حادثه دو عضو هیئت علمی و دو راننده اتوبوس نیز درگذشتند. 
«آرمان بهرامیان»، «رضا صادقی» (برنده دو مدال طلای المپیاد جهانی)، «علیرضا سایه‌بان»، «علی حیدری»، «فرید کابلی»، «مجتبی مهرآبادی» و «مرتضی رضایی» دانشجوی دانشگاه تهران که اغلب از برگزیدگان المپیادهای ملی و بین‌المللی ریاضی بودند در حادثه سل 76 جان خود را از دست دادند. «مریم میرزاخانی» نابغه ایرانی ریاضیات و برنده مدال «فیلدز» (نوبل ریاضیات) نیز در این اتوبوس مرگ حضور داشت که در آن زمان از این حادثه جان سالم به در برد. 

حکایت هر ساله سرویس های سیاه 
حوادث اتوبوس های دانشجویی به همین جا ختم نشد. تاکنون بارها و بارها اتوبوس یا مینی بوس های حامل دانشجویان دچار حادثه شده اند که از جمله این حوادث می توان به تصادف مینی بوس حامل دانشجویان دامغانی در بهار 1397، تصادف استادان اهل قم در محور اراک- ملایر در بهمن ماه 1396، تصادف سرویس ایاب و ذهاب دانشجویان سمنانی در شهریور 1396 که خوشبختانه کشته ای نداشت، واژگونی اتوبوس دانشجویان دانشگاه آزاد نجف آباد در آذرماه 1394، تصادف اتوبوس دانشجویان قزوینی در فروردین 1392 و تصادف اتوبوس حامل دانشجویان دامغانی در سال 1386 اشاره کرد. 
این موارد تنها بخشی از حوادث دردناک سرویس های سیاهند؛ سرویس هایی که قرار است دانشجویان را در جاده های پرتردد جابجا کرده و آنان را به سلامت به محل درس و تحصیل برسانند اما تابوت متحرک دانشجویان می شوند و جان جوان آنان را می گیرند. 

فقط دانشجویان قربانی نمی شوند 
ارابه های مرگ، تنها جان دانشجویان را نمی ستاند. حوادث مشابه، بارها و بارها خانواده های دانش آموزان و سربازان وظیفه را نیز به عزا نشانده است. 18 مهرماه همین امسال بود که اتوبوس حامل دانش آموزان تبریزی در جاده دچار حادثه شد و دختران دانش آموز بر اثر این حادثه کشته و مجروح شدند. 
آذرماه سال 1396 نیز تصادف اتوبوسی در سوسنگرد جان دانش آموزان را گرفت. این حادثه مدت کوتاهی پس از حادثه شهریور ماه 1396 رخ داد که در آن دانش آموزان هرمزگانی قربانی ارابه های مرگ در جاده داراب شدند. در تیرماه 1395 نیز حادثه تصادف اتوبوس حامل سربازان باعث مرگ 19 سرباز وظیفه پادگان 05 کرمان شد و خانواده های بسیاری را داغدار کرد. 
حادثه تصادف اتوبوس دانش آموزان رباط کریمی در اردیبهشت 1396، تصادف اتوبوس دانش آموزان لنگرودی در ملایر در آذر 1395، حادثه تصادف اتوبوس دانش آموزان در یزد در سال 1393، تصادف خودروی ون حامل دانش آموزان آملی در سال 1391 و تصادف اتوبوس حامل دانش آموزان بروجنی در مهرماه 1391 از جمله حوادث تلخ سال های اخیر برای سرویس های دانش آموزی بوده اند. 

دو جنگ تحمیلی را در جاده ها پشت سر گذاشته ایم 
در مجموع این حوادث تاکنون صدها دانشجو، دانش آموز و سرباز، جان شیرین خود را از دست داده یا دچار مجروحیت های جدی شده اند. با این حال قصه سرویس های ناایمن و جاده های مرگ به پایان نمی رسد. 
بهار امسال بود که «محسن رضایی» از فرماندهان دوران دفاع مقدس و دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام در پیامی در صفحه مجازی خود نوشت: از زمانی که جنگ تحمیلی تمام شده تا پایان امسال، حوادث جاده ای، دو برابر و نیم بمباران ها، توپخانه ها، حملات تانک ها و آتش سربازان بعثی، مردم ما را به کشتن داده و چندین برابر آن نیز مجروح شده اند. هر چند کشته شدگان دفاع مقدس، شهید بوده و از این نظر با قربانیان جاده ها قابل مقایسه نیستند اما گویی بر حسب آمار، دو جنگ تحمیلی را در جاده ها پشت سر گذاشته ایم. 
آمارها این گفته دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام را تایید می کنند. تنها در سال 1396، در ایران 16 هزار و 201 نفر جان خود را بر اثر سوانح رانندگی از دست داده اند و همچنان جاده های ایران قربانی می گیرد. 

چرا دانشجویان؟ 
نکته بسیار مهم دیگری که اغلب از دیده ها پنهان می ماند، نحوه ساخت و ساز مراکز دانشگاهی در کشور است. احداث بسیاری از دانشگاه های آزاد یا دولتی در مناطقی دور از شهرهای بزرگ باعث شده تا دانشجویان این مراکز ناچار شوند تا برای حضور در کلاس های درس، خطر مراجعت روزانه در آزادراه ها یا مراکز پر تردد را به جان بخرند و بطور مداوم دوران تحصیل خود را در این جاده ها سپری کنند. 
دانشگاه های آزاد فیروزکوه، رودهن، پرند، تاکستان، تفرش، شهر قدس، اسلامشهر، شهر ری و شهریار در اطراف تهران، روزانه مسیر تردد هزاران دانشجو هستند که با سرویس های دانشگاهی یا اتومبیل های شخصی در مسیر آن ها جابجا می شوند. این در حالی است که برخی از واحدهای دانشگاه های آزاد تهران همچون واحد علوم تحقیقات نیز شرایط مشابهی دارند و مسیر دسترسی به آن ها در بیرون و درون دانشگاه، دشوار است. 
در استان اصفهان نیز وضعیت به همین ترتیب است و دانشگاه های واحد نجف آباد، نطنز، خوراسگان، دولت آباد، شهررضا و مبارکه از جمله این دانشگاه ها در اطراف اصفهان هستند. همانطور که اشاره شد سرویس های دانشجویان در این مراکز نیز سابقه حادثه داشته اند. 
تنها واحدهای دانشگاه های آزاد کشور دچار این مساله ای نیستند. بسیاری از مراکز دانشگاهی دولتی نیز چنین وضعیتی را دارند. بسیاری از واحدهای دانشگاهی در شهرستان ها، برای ساخت و ساز بهتر و امکان تدارک فضایی وسیعتر، در حاشیه شهرهای بزرگ ساخته شده اند و دانشجویان هر روزه با استفاده از سرویس های دانشجویی به این مراکز مراجعه می کنند و تاکنون این مراجعت هر روزه با حوادثی مواجه شده اند که به برخی از آن ها اشاره شد. 

جست وجوی راهی برای کاهش حوادث
مراکز دانشگاهی برای حمل و نقل دانشجویان، اغلب از سرویس هایی استفاده می کنند که شرکت های خصوصی در اختیار آن ها می گذارند. بطور معمول این شرکت ها ترجیح می دهند که استفاده از این سرویس ها کمترین هزینه ممکن را برای آن ها به همراه آورد. به همین منظور، استفاده از اتوبوس های قدیمی یا کهنه و جابجایی دانشجویان بیش از تعداد مجاز توسط این سرویس ها، از جمله روش هایی هستند که باعث صرفه جویی در هزینه های مربوط خواهند شد. متاسفانه همین مساله باعث شده است که سرویس های دانشجویی، اغلب اتوبوس های کهنه و قدیمی و صد البته نامطمئنی باشند که باعث بروز این حوادث دلخراش می شوند. 
این در حالی است که دانشگاه های آزاد با درآمد بالایی که از ثبت نام دانشجویان دارند، باید در قراردادهای خود با شرکت های خصوصی حمل و نقل تجدید نظر کرده و با طرح ریزی سیاست های جدید در حوزه مسایل رفاهی دانشجویان و به ویژه امکانات آمد و شد آن ها، به حل مساله سرویس های دانشجویی بپردازند تا از بروز حوادث مشابه برای دانشجویان کشور، جلوگیری شود. 
نکته مهم آنجا است که امکان تهیه اتوبوس های با کیفیت و استاندارد در کشور فراهم است. همچنین قوانین مختلفی برای حفظ ایمنی و سلامت مسافران اتوبوس ها به تصویب رسیده است. از همین رو تکرار این حوادث تنها ناشی از اشتباهات مدیریتی و خدمات نامناسبی است که همچنان جان جوانان بسیاری را در اینگونه حوادث، می گیرد.