به گزارش تابناک کرمان، مردم استان سیستان و بلوچستان پس از دو دهه خشکسالی و آثار جانبی آن بی‌صبرانه منتظر شنیدن خبرهای معتبر و موثق از اجرای پروژه حفر آبهای ژرف در این منطقه هستند. (همشهری سه شنبه 4 دیماه 1397 شماره 7561) وقتیکه این جمله را از روزنامه مطالعه نمودم، فکر کردم که نسبت به آن بی‌تفاوت باشم و مثل همه افرادی که منتظر نشسته‌اند منتظر بمانم. ولی شرط بجا آوردن همسایگی با مردم شریف و نجیب سیستان‌وبلوچستان ندانستم که دانستهایم را رو نکنم. مسئله از اینجا شروع می‌شود که بحث در خصوص تأمین آب، آنهم تأمین آب شرب یعنی پایه حیات هر انسان نیز به موازات آن روشهای تأمین آب شرب، به عبارت دیگر مسائلی که مسبب بنیانگذاری تمدنهای اولیه بشری میشده و یا اینکه انقراض تمدن‌ها را بدنبال داشته است.
روشهای تأمین آب و یا تأمین آب مسائلی نیستند که یکدفعه و بطور ناگهانی در این عصر و زمانه ، ابداع کرده و خواسته باشیم توجه و تعقیب نماییم. اگر به گذشته خودمان یعنی از هزاران سال قبل توجه داشته باشیم و راهکارهای تأمین آب آنها را که حاصل میلیونها بار سعی و خطا می‌باشد مرور نمائیم، علم، آگاهی، توانائی، قدرت تشخیص، مدیریت آنها را در تعیین محل چاه‌های گمانه یا مادر چاه قنوات، مسیر کوره قنات، چاه‌های میله‌ای، مظهر قنات، هرنج قنات، موقعیت اراضی آبخور و.... بخوبی استنباط و درک می‌نماییم. حاصل تجارب بسیار سخت خود را در تأمین آب به روش احداث قنات و قنات‌داری برایمان به یادگار گذاشته‌اند. آنها در عصری این روشها را بنا نمودند که هیچگونه امکانات مهندسی، ترازیابی، برداشت پروفیل، تعیین شیب مسیرکوره قنات در عمق زمین و یا چگونگی تخلیه مصالح خاکی از چاه‌های میله‌ای، کوره قنات وجود نداشت. همه و همه اینکارها به قیمت تلاش شبانه‌روزی انسانها و قربانی شدن لحظه به لحظه هر نفر در حین انتقال خاک از کوره قنات، ریزشهای جانبی کوره قنات، ریزش چاه‌های میله‌ای، انتقال خاک به بالای چاه و این قبیل موارد بود. همه مشقات و نارسائیها را با نبودن حداقلهای امکانات تحمل ولی راهکاری را نهادنیه و به یادگار گذاشته، که تا زمانیکه بشر بر روی کره زمین زندگی می کند، تأمین آب واقعی خود را در این مدل جستجو می‌نماید. از قنواتی که بخش تران آنها به دشت میخورده صحبت نمی‌کنم، از این جهت که برنامه‌ریزی‌های وزارت نیرو در جهت پمپاژ آب سفره‌های زیرزمینی و تخلیه کامل آنها جایی برای باقیماندن این قبیل قنوات باقی نگذاشته است. بحث درخصوص کلیه قنواتی است که در مناطق کوهستانی واقع شده‌اند، مادر چاه و بخش تران آنها تا این تاریخ وزارت نیرو را مکانیزه ننموده که چگونه زه آبهای آنها را تخلیه نماید. بنابراین این بخش از قنوات را در این مقطع زمانی بهتر ارزیابی نماییم. هر رشته قنات در موقعیتی نسبت به سطح زمین قرار دارد که بخوبی می‌توان از مجموعه چاه‌های میله‌ای آن از مادر چاه تا مظهر و همینطور سرتاسر کوره قنات تا مظهر قنات ورود پیدا کرده و آنرا مورد بررسی، کنترل، بازسازی و احیاء و مرمت قرار داد. نیز متناسب با موقعیت بخش تران قنات توسعه داده و به میزان آبدهی آن به نحو مطلوب اضافه نمود. در خصوص این راهکار آباء و اجدادی که نیاکان ما به یادگار گذاشته‌اند، در این عصر و زمانه متناسب با پیشرفت فن و تکنولوژی چه نوآوری نموده‌ایم؟ آیا روشهای مکان یابی، حفاری، تأمین آب، در عصر و زمانه‌ای که نه دانشگاهی, آموزشگاهی, آزمایشگاه و یا کارگاهی برای ساختن ابزار مناسب وجود نداشت، در این عصر و زمانه موضوع رشته و تحصیلات قنات و قنات داری در دانشگاه ها یا مراکز علمی و صنعتی قرار داده‌ایم؟ بررسی و کنترل همه و همه مسائلی که متناسب با شرایط و نیاز امروز به قنوات محسوس و حائز اهمیت می‌باشد منفی است. با صدور مجوزهای چاه به جای قنات بکار گرفتن پیمانکاران غیر مسئول، افراد ناشی و بی‌تجربه، حق آبه بران و وارثان قنات‌ها را تا آنجا مأیوس و ناامید نموده‌ایم ,که برای همیشه قید قنات‌های معنی دار و با ارزش تأمین کننده آبرا زده و برای بائر نمودن جاودانه آنها همه راه‌ها را هموار نموده‌اند.
همشهری ادامه می دهد: که آبهای ژرف تنها راه نجات از بی آبی, با توجه به آخرین آمار در حال حاضر حدود 500 هزار نفر از مردم سیستان و بلوچستان در سکونت‌های غیررسمی و حاشیه شهرهای زاهدان، چابهار، کنارک، ایرانشهر و زابل با کمترین امکانات در فقر مطلق زندگی می‌کنند، آمارها می‌گویند که 100 در صد استان دچار خشکسالی همه جانبه شده است.
توانایی‌ها و توجه نسبت به قنات و قناداری را در چند سطر خلاصه نمودم، چگونه ممکن است در شرایطی که در مقابل تأمین آب تجربه شده هزار ساله از خود همت نشان نداده‌ایم. برای حفاظت و حراست از عالی‌ترین و شکیل‌ترین نوع بهره‌برداری از سفره‌های آب زیرزمینی اصالتمان را مخدوش نموده‌ایم. حتی حاضر نیستیم که قبول کنیم, قنوات قابلیت احیاء و مرمت و توسعه متناسب با پیشرفت‌های فنی، مهندسی و تکنولوژی روز را دارند. یکدفعه میل به تأمین آب از اعماق ژرف زمین را نموده‌ایم؟ و آنرا تنها راه نجات از بی‌آبی قلمداد نموده‌ایم؟ همشهری به مبلغ 250 میلیارد اعتبار از محل منابع قانون تشکیل سازمان مدیریت بحران کشور، برای تأمین آب آشامیدنی اضطراری استان سیستان‌وبلوچستان در قالب انجام حفاری آب ژرف به وزارت نیرو اشاره می‌کند، این فناوری در واقع توانایی شناسایی نقطه‌ای آبهای زیرزمینی حقی در مناطق خشک و کویری را دارد، پس از شناسایی زمین مشابه چاه‌های نفت با عمق 5/2 کیلومتری حفاری شده و می‌توان به آبهای زیرزمینی شیرین دسترسی پیدا کرد.
اعتبار مطروحه براساس انشاء روزنامه‌نگار همشهری بایستی در قالب انجام حفاری آب ژرف در اختیار وزارت نیرو قرار گیرد. یعنی اینکه هنوز اعتباری اختصاص داده نشده و مطالعاتی هم انجام نگرفته و یا بهتر بگوییم نتایجی استنتاج نگردیده است، چگونه همشهری نتیجه گرفته که این فن‌آوری در واقع توانایی شناسایی نقطه‌ای آبهای زیرزمینی حتی در مناطق خشک و کویری را دارد؟ آیا کسی که این مطلب را با چنین استحکامی در روزنامه همشهری درج نموده خبر دارد که در عمق 2.5 کیلومتری یا 2500 متری از سطح زمین به ازاء هر یکصدمتر سه درجه سانتی گراد دمای آب بالا می‌رود در این عمق 3×25 یعنی 75 درجه سانتی گراد دمای آب سطح زمین که مثلاً سی درجه است افزایش یافته و به یکصد و پنج درجه سانتی گراد می‌رسد. به عبارت دیگر آبی به صورت مایع وجود ندارد که شیرین باشد یا طعم دار، نقش گسل‌ها، طاقدیس‌ها، ناودیس‌ها، درزها، شکاف‌ها، وقوع زلزله‌ها در اعماق مختلف زمین این ضمانت را چگونه در نویسنده ایجاد نموده که اینطور قاطع رویای آب شیرین را آنهم دریاچه‌ای، با خروج مشابه چاه آنتزین، بصورت پیوسته و جاودانه در ذهن آحاد مردم سیستان‌وبلوچستان نهادینه نموده و به انتظار آن روزهای میسر نشدنی بگذارد؟
همشهری نیز ادامه می‌دهد که رئیس سازمان مدیریت بحران کشور در آخر دیماه 96 به چابهار مطرح کرد که آبهای دریا و ژرف تنها راه نجات استان و کشور است. مدتی پس از این اظهارات، مطالعات شناسایی ذخایر جدید آب در مناطق ژرف و عمیق ایران آغاز شد و پس از بررسی نقشه‌های سطحی، زمین شناسی، مطالعات ژئوفیزیکی، عملیات حفاری منابع تجدید پذیر مناطقی مانند سیستان‌وبلوچستان، خراسان جنوبی، کرمان در اولویت حفاری برای رسیدن به آب ژرف و عملیات حفاری اولین چاه آب ژرف در دشت سیستان در فروردین 1397 اجرا شد. سرانجام چاه آب ژرف در منطقه سیستان به آب رسید. وزیر کشور در سفری که تیرماه به استان سیستان و بلوچستان داشت، گفت 35 لیتر آب بدون پمپاژ از عمق 2500 متری از طریق این چاه به سطح زمین می‌آید. وی مطرح کرد که در چند روز آینده به 100 لیتر در ثانیه افزایش می‌یابد. بعد از انتشار این خبر اخباری درباره جمع‌آوری دکل حفر این چاه در بین مردم منطقه مطرح شد، که مردم را نگران نمود و نیز در پایان گزارشگر روزنامه همشهری ادامه می‌دهد که آنچه در این میان بسیار حائز اهمیت است، ضررت استفاده از روشهای جدید برای مدیریت بحران آب در کشور و استان‌هایی مانند سیستان و بلوچستان و اطلاع‌رسانی دقیق در این حوزه است. با توجه به این که پروژه تحقیقاتی است، اگر اطلاع‌رسانی‌ها درباره آن شفاف و مستمر باشد. به طور قطع از انتشار شایعات و اخبار ضد نقیض جلوگیری می‌شود.
گزارش همشهری را به دقت مطالعه و با عنوان پیدا و پنهان دسترسی به آبهای ژرف برای رهایی از خشکسالی را تطبیق دادم، با تحلیل انجام شده و انتقال عین موارد گزارش شده صد در صد روشن است که هیچگونه بویی برای رهایی از خشکسالی در این گزارش مشاهده نمی‌شود، سئوال اینجاست؟ که چرا قبل از اینکه لقمه را مستقیماً وارد دهان نماییم نه یک دور که صد دور، دور سرمان می‌چرخانیم، بهتر نیست این همه هزینه‌ها را که قول آن داده شده و یا هزینه شده برای تأمین آب استان سیستان و بلوچستان صرف موارد ذیل نمائیم؟
1- شناسنامه دار نمودن کلیه قنوات استان.
2- برنامه ریزی برای شناخت نارسایی‌های فنی- مهندسی هر رشته قنات و برطرف نمودن آنها تا حد احیاء و مرمت واقعی و توسعه آن منطبق بر شرایط روز.
3-شناسایی تمامی محلهای مناسب احداث سدهای خاکی، طرحهای آبخیزداری، سیستم‌های بخش سیلاب و برنامه‌ریزی برای انجام مطالعات و اجرای آنها در جهت مهار آبهای سطحی.
4- بکارگرفتن روشهای آبیاری نوین برای کلیه منابع آبی استان.
انتهای پیام/حسن اشرف‌گنجوئی