تابناک رضوی- احمد عارفخانی/ از گذشته های دور در ماههای محرم و صفر و همچنین سایر مناسبتهای مختلف مذهبی تنها تکیه ها ، حسینیه ها و مساجد نبودند که آماده برگزاری مراسم می شدند بلکه در بسیاری مواردخانه های افرادمختلف ازهر قشروهر طبقه با هرگونه جایگاه و توان مالی نیز برای چند روز یا به اندازه یک مجلس روضه خانگی، مجلس عزای امامان معصوم را برپا می کردند. براساس آنچه در روایات نقل شده است امامان ما اولین برگزار کنندگان مجالس روضه در منازلشان بوده اند،
امام باقر علیه السلام در روایتی که در کتاب کامل الزیارات، ص ۱۷۵ آمده‌است، نسبت به کسانی که در روز عاشورا، نمی‌توانند به زیارت آن حضرت بروند، اینگونه دستور عزاداری دادند و فرمودند: بر حسین علیه السلام ندبه، عزاداری و گریه کند و به اهل خانه خود، دستور دهد که بر او بگریند و در خانه‌اش با اظهار گریه و ناله بر حسین (علیه السلام)، مراسم عزاداری بر پا کند و یکدیگر را با گریه، تعزیت و تسلیت گویی در سوگ حسین علیه‌السلام در خانه‌هایشان ملاقات کنند.
البته براساس برخی نقل‌های تاریخی، روضه‌های خانگی زمانی که رضاشاه در سال ۱۳۱۴ هجری شمسی، برگزاری مجالس عزاداری در مساجد و تکایا را ممنوع کرد، میان مردم رواج پیدا کرد و مردم برای برپایی مجلس عزاداری به خانه‌ها رفتند و هربار یک نفر بانی روضه در منزل خود بود و حتی پس از آزادی دوباره برگزاری مجالس عزاداری در حسینیه‌ها و مساجد، جلسات روضه‌های خانگی در کنار تکایا و هیأت‌ها ادامه پیدا کرد.
عزاداري براي معصومين خصوصاً عزاداري سالار شهيدان و اصحاب آن حضرت از ديدگاه شرع مقدس اسلام و پيامبر اكرم و تمام ائمه و علماي اسلام و مراجع تقليد كه به نيابت از امام معصوم امور شرع به دست آنها سپرده شده و مردم بوسيله آنها هدايت مي‌گردند، امري بسيار موجه و قابل قبول، و داراي پاداش اخروي و بركات مادي و معنوي است. خصوصاً عزاداري سالار شهيدان يكي از علل بقاي دين اسلام و پايداري مكتب تشيع مي‌باشد.
علماي اسلام بر اساس سنت حسنه ي ديرين علماي پيشين كه برگرفته از سيره ي معصومان است در روزهاي شهادت معصومان بخصوص در دهه‌هاي محرم و صفر اقدام به برگزاري مراسم عزاداري در بيوت خود مي‌نمايند و در اين عزاداري‌ها علاوم بر سخنران که به ذكر فضائل و مناقب اهل بيت عليهم السلام میبردازند. مرثيه خوانان ومداحان نيز دعوت مي‌شوند كه به برگزاري مراسم سينه زني و نوحه خواني اقدام می کنند.
در بين علماي شيعه و بزرگان دینی از جمله آيت الله العظمي شيخ عبدالكريم حائري مؤسس حوزه و همچنین مراجع بزرگواري چون حضرات آیات بروجردي، امام خميني، اراكي و آيت الله مرعشي نجفي، در دسته‌هاي سينه زني شركت مي‌کردند. آيت الله بروجردي بر پيشاني خود گل مي‌ماليد و سينه مي‌زد و شيخ عبدالكريم از فيضيه دسته عزاداري حركت مي‌داد.
امامین انقلاب هم پس پیروزی انقلاب اسلامی در مناسبتهای مختلف از جمله در ماههای محرم و صفر و بویژه در آستانه سالروز شهادت امام حسین علیه اسلام با دعوت از سخنرانان و مداحان اهل بیت عصمت و طهارت به برگزاری مراسم سوگواری و روضه خوانی در بیت خود اقدام می کردند.
حجت السلام و المسلمین محمد علی انصاری که سال ها در خدمت امام بود، به بیان خاطره ای از سیره امام در روز عاشورا پرداخته است:(امام مقیدند که در روزهای مهم عزاداری و بخصوص روز عاشورا روضه خوانی برگزار کنند و معمولاً همان روضه خوانهای سنتی می آیند خدمت امام می نشینند و روضه می خوانند امام گریه می کنند آنها اشعار سنتی را می خوانند و توجه دارند به اینکه برای مراعات حال امام کم مصیبت بخوانند. زیرا آنقدر امام شیفته اهل بیت(ع) اند که ممکن است در اثر گریه زیاد دچار ناراحتی شوند. امام در این مواقع با صدای بلند گریه می کنند.(برشی از برداشت هایی از سیره امام خمینی (س)؛ ج 3، ص 33-34)
حضرت آیت الله خامنه ای هم چه قبل از پیروزی انقلاب اسلامی و چه پس از پیروی انقلاب اسلامی شخصا به عنوان یک خطیب و سخنوردر منابرمختلف از مساجد تا تکایا و حسینیه ها گرفته تا در خطبه های نماز جمعه و در سخنرانی های عمومی و دیدارهای مردمی به سخنرانی و روضه خوانی پرداخته اند ،البته مراسم سوگواری ویژه سالروز شهادت امام حسین(ع) و یاران باوفایش و همچنین ایام دهه فاطمیه در حسینیه امام خمینی(ره) و در محضر ایشان از جمله مراسم باشکوه و به عنوان یک مراسم تراز برای سایر سخنرانان و مدیحه سریان بوده و هست.
رهبر انقلاب در دیداری که با مدیران گروههای معارف صدا وسیما در13 اسفند سال 1370 داشتند به نکات قابل تاملی اشاره می کنند:(مسأله‌ی دیگر، مسأله‌ی روضه‌هاست. روضه‌خوانی و سینه‌زنی باید باشد؛ اما نه در هر عزایی. این را بدانید که روضه خواندن و گریه کردن - آن سنت سنیه - مربوط به همه‌ی ائمه نیست؛ متعلق به بعضی از ائمه است. حالا یک وقت در جمع و مجلسی کسی روضه‌یی میخواند، عده‌یی دلشان نرم میشود و گریه میکنند؛ این عیبی ندارد. اصلاً عزاداری کردن یک حرف است، روضه‌خوانی و سینه‌زنی راه انداختن یک حرف دیگر است. روضه‌خوانی و سینه‌زنی راه انداختن، مخصوص امام حسین است؛ حداکثر مربوط به بعضی از ائمه است؛ آن هم نه به این وسعت. مثلاً در شب و روز تاسوعا و عاشورا بخصوص، در شب و روز بیست‌ویکم ماه رمضان، سینه‌زنی و عزاداری و برپایی جلسات خوب است؛ ولی مثلاً در مورد حضرت موسیبن جعفر (علیه‌السّلام) - با اینکه وفات آن بزرگوار از وفاتهای دارای روضه‌خوانی است - من لزومی نمیبینم که سینه‌زنی بشود؛ یا مثلاً در سالگرد شهادت حضرت زهرا (سلام‌اللَّه‌علیها) مناسبتی ندارد که ما بیاییم نوحه‌خوانی و سینه‌زنی کنیم؛ بهتر این است که در آن موارد، شرح مصایبشان گفته بشود. شرح مصایب، گریه‌آور است.).
رهبر انقلاب معتقدند که مراسم شادی اهل بیت نباید با مراسم روضه خوانی و عزاداری اهل بیت خلط شود و نباید مراسم جشن و مولودی را به مجلس عزاداری تبدیل کرد لذا ایشان در دیدار با مداحان در تاریخ11 اردیبهشت 1392 تصریح کردند: ( البته امروز یک نکته‌ای در جلسه‌ی ما وجود داشت که این نکته، نکته‌ی مستحسنی است. من در این سالهای طولانی، خیلی اوقات به برادران مداح که اینجا میخواندند، این اعتراض را میکردم که جلسه‌ی جشن و مولود را تبدیل میکردند به مجلس عزاداری؛ مفصّل روضه خواندند و اشک گرفتند! هر چیزی به جای خودش. به شما میگویند مداح. مداح یعنی چه؟ شاخصه‌ی اصلی شما مداحی است، نه روضه‌خوانی. روضه بخوانید، بنده طرفدار روضه‌خوانیام، خودم هم روضه‌خوانم. اینجور نیست که در مجلس مولودیخوانی ائمه (علیهم‌السّلام) هم حتماً باید یک روضه‌ای خوانده شود، یک دمی داده شود، یک اشکی گرفته شود؛ هیچ لزومی ندارد. بگذارید عواطفی که مردم نسبت به ائمه (علیهم‌السّلام) دارند، در خارج اینجور وانمود نشود که منحصر است در قضیه‌ی گریه و سینه‌زنی و عزاداری؛ نه، عزاداری به جای خود، مدیحه و مولودیخوانی و شادی هم به جای خود؛ اینها را نباید با هم مخلوط کرد.)
امروزه روضه های خانگی تبدیل شده است به نمادی از،ساده‌ترین،بی ریاترین ، کم‌خرج‌ترین و شاید مخلص‌ترین محفل‌های عزاداری در کشور، که از طرفی باعث آشنایی کودکان و نوجوانان و جوانان با اهل بیت و سیره امامان معصوم (علیهم السلام)می شود واز طرفی روضه‌های خانگی در تقویت روابط میان اهل محل و خانواده‌ها هم مؤثر است. چرا که اغلب در این مجالس صله‌رحم هم اتفاق می‌افتد. بی‌تکلفی و سادگی این مراسم‌ها باعث حضور هر قشر و هر طبقه‌ای میشود که در نزدیک شدن، قلب‌ها به هم مؤثر است.
همچنین اثرات اجتماعی ، تربیتی و فرهنگی ،روضه های خانگی، نیز یکی از اصلی ترین بسترهای انتقال فرهنگ عاشورا بوده و هست و امروزه روضه های خانگی در راستای جهاد تبیین می توانند بصورت موثر ایفای نقش کنند.
