آلودگی هوای تهران با پول رفع نمی شود

به گزارش ایرنا، هدف از اجرای طرح های ترافیکی در کلانشهرها کنترل تردد و کاهش ترافیک در مناطق مرکزی و شلوغ و همچنین کاهش آلودگی هوای در این شهرها است.

تهران به عنوان کلانشهری پرجمعیت که سال هاست از ترافیک سنگین و هوای آلوده رنج می برد از جمله پایتخت هایی است که اعمال محدودیت های ترافیکی در آن سابقه ای بیش از 30 ساله دارد که دریافت مجوز ورود به این محدوده همواره یکی از دغدغه های شهروندان تهرانی است.

اما طرحی که از اواسط سال 84 و با توجه به آلودگی شدید هوای تهران اجرایی شد، طرح محدوده ترافیکی زوج و فرد بود. بر اساس این طرح حرکت خودروها در محدوده ای وسیع تر نسبت به محدوده طرح ترافیک روزانه بر اساس رقم سمت راست پلاک خودروها محدود می شود. این طرح در ابتدا قرار بود به صورت موقت و با توجه به میزان آلودگی هوای تهران اجرا شود که با تصمیم شورای شهر تهران به طرحی دائمی تبدیل شد.

نکته قابل توجه درخصوص اجرای این طرح با گذشت نزدیک به 10 سال از آغاز آن عدم تحقق هدف اصلی آن مبنی بر کاهش آلودگی هوای تهران است به نحوی که بطور میانگین سالانه بر میزان آلودگی هوای پایتخت افزوده شده است. همین پیامد، مدیران شهری را بر آن داشت تا با تجدیدنظر در این طرح به دنبال اجرای طرح دیگری باشند تا هدف فراموش شده و فلسفه اصلی طرح های ترافیکی پایتخت را محقق کند.

طرح محدوده کم آلاینده یا کم انتشار (LEZ) جدیدترین برنامه مدیریت شهری برای کنترل آلودگی هوای پایتخت است. طرحی که به گفته متولیان شهر قرار است ملاک صدور مجوز ورود به محدوده ترافیکی زوج و فرد در آن از پلاک به میزان آلایندگی خودرو تغییر پیدا کند.

در این طرح قرار است خودروها بر اساس میزان آلایندگی به چهار دسته آبی، سبز، زرد و قرمز تقسیم شوند که این کار در مراکز معاینه فنی شهر تهران صورت خواهد گرفت.

بر اساس گفته های سیدجعفر تشکری هاشمی، معاون حمل و نقل و ترافیک شهردار تهران، خودروهای قرمز یا دارای آلایندگی زیاد پایتخت که در حدود 58 هزار دستگاه هستند و امکان دریافت معاینه فنی را هم ندارند تنها در صورت وجود هوای پاک امکان حضور در این محدوده ترافیکی را خواهند داشت.

وی افزود: خودروهای زرد در رده بعدی آلایندگی قرار دارندکه برآوردها از وجود نزدیک به یک و نیم میلیون از این خودروها در شهر حکایت دارد. خودروهای سبز دارای استاندارد یورو2 هستند که معاینه فنی دریافت می کنند و خودروها آبی نیز دارای موتورهای برقی بوده و فاقد آلایندگی صوتی و زیست محیطی خواهند بود که از استاندارد یورو5 برخوردارند.

**طرحی هزینه بر که به پیوست فرهنگی و اجتماعی نیاز دارد

کارشناسان اما نسبت به طرح جدید شهرداری تهران و نتایج آن نظر متفاوتی دارند.

آنان این طرح را ادامه دهنده مسیری می دانند که تنها به مدیریت عرضه در ترافیک تهران می پردازد. مسیری بن بست که تنها هزینه های شهری را به شدت افزایش می دهد و کارایی لازم را ندارد.

علی توکلی کاشانی، استادیار گروه آموزشی حمل و نقل دانشکده عمران دانشگاه علم و صنعت در گفت و گو با خبرنگار شهری ایرنا با بیان اینکه در مرحله مطالعات، هر طرحی قابل بررسی است اما به طور معمول اجرای طرح ها مشکل آفرین است، گفت: بر اساس برآوردها در حدود 4 میلیون خودرو در شهر تهران وجود دارد که دسته بندی آن ها بر اساس این طرح بسیار مشکل است.

وی با طرح این پرسش که اجرای این طرح از منظر عدالت اجتماعی چگونه است، افزود: در این طرح صاحبان خودروهای قدیمی و فرسوده که خودروی آن ها به طور قطع در رده قرمز قرار می گیرند و بضاعت مالی خرید خودروی استاندارد را ندارد از ورود به محدوده ترافیکی زوج و فرد منع خواهند شد.

این کارشناس ارشد حوزه حمل و نقل شهری تصریح کرد: عدالت اجتماعی به این معناست که هرچیزی باید سر جای خودش باشد که به نظر در طرح محدوده کم آلاینده، این مهم نادیده گرفته شده است.

وی با تاکید بر اینکه اجرای این طرح نیازمند پیوست دقیق اجتماعی و فرهنگی است، گفت: ایجاد و برقراری عدالت اجتماعی و همچنین برخورداری همه آحاد جامعه به ویژه اقشار محروم از امکانات و ظرفیت های موجود از جمله موارد مهمی است که در اجرای طرح های اجتماعی از جمله طرح محدوده کم آلاینده باید مورد توجه قرار گیرد.

توکلی کاشانی با اشاره به آلودگی بسیار زیاد اتوبوس های درون شهری، افزود: برخی از اتوبوس های شهری که متعلق به ناوگان حمل و نقل عمومی پایتخت هستند به اندازه ده ها خودرو شخصی تولید آلودگی می کنند که در این طرح کمترین توجهی به این موضوع نشده است.

وی با انتقاد از ادامه اجرای طرح هایی که به مدیریت عرضه مرتبط است، گفت: اگر تمام بودجه عمرانی کشور را در تهران خرج کنیم، باز هم مشکل ترافیک تهران حل نمی شود چون راهکار حل آلودگی هوا و ترافیک افسار گسیخته تهران، مدیریت تقاضاست.

توکلی کاشانی بحث زوج و فرد را از جمله طرح های علمی دانست که در کتب دانشگاهی نیز وجود دارد و به مدیریت تقاضا می پردازد.

وی از تغییر ساعات کاری شهروندان تهرانی به عنوان یک راهکار نرم افزاری کم هزینه و موثر در بهبود ترافیک تهران نام برد و افزود: اجرای این طرح به شکل سابق درست نبود اما این به معنای غلط بودن اصل طرح نیست بلکه با برخی اصلاحات، تغییر ساعت کاری توانایی شکستن اوج ترافیک تهران را داراست.

این استادیار دانشگاه با ابراز مخالفت با اجرای طرح های هزینه بر نمایشی که زیرساخت های بسیاری را می طلبد، اصل مشکل ترافیک تهران را ناشی از شیوه شهرسازی کپی برداری شده از غرب ذکر کرد که از دوره پهلوی دوم در تهران آغاز و ادامه پیدا کرده است.

* محوریت طرح محدوده کم آلاینده، مدیریت عرضه است که تقاضا ایجاد می کند/ شیپور را از سرگشاد نزنیم

علی خدایی، دانشیار گروه آموزشی راه و ترابری دانشکده مهندسی عمران دانشگاه صنعتی امیرکبیر نیز در گفت و گو با خبرنگار شهری ایرنا ضمن انتقاد از اجرای احتمالی این طرح گفت: اگر به دنبال حل واقعی مشکل ترافیک و آلودگی هوای تهران هستیم باید مدیریت تقاضا را در دستور کار قرار دهیم.

وی با بیان اینکه کنترل و نظارت این طرح بسیار مشکل خواهد بود، اجرای آن را غیرمنطقی دانست و افزود: افزایش عرضه، تقاضا ایجاد می کند به عنوان مثال با دوطبقه شدن بزرگراه صدر باز هم شاهد ترافیک سنگین در این مسیر هستیم.

این کارشناس ارشد حوزه حمل و نقل شهری با اشاره به ضرورت واقعی کردن هزینه های استفاده از خودرو شخصی در مناطق مرکزی پایتخت، گفت: باید با افزایش سرمایه گذاری در گسترش ناوگان حمل و نقل عمومی، ورود خودروها به مناطق مرکزی شهر تهران ممنوع شود.

خدایی با بیان اینکه استفاده از خودروی شخصی در مناطق مرکزی کلانشهرهای جهان از جمله لندن هزینه زیادی را به شهروندان تحمیل می کند، تصریح کرد: این در حالی است که در اروپا سرانه مالکیت خودرو بیشتر از ایران است اما واقعی بودن هزینه ها استفاده از آن را بسیار محدود کرده است.

وی ممنوع کردن ورود خودروها به مناطق مرکزی پایتخت را خلاف منافع مدیران شهری دانست و گفت: البته قرار گرفتن در جایگاه مدیریت شهری ممکن است بسیاری از این تصمیمات را طبیعی جلوه دهد.

دانشیار دانشگاه صنعتی امیرکبیر وضعیت فعلی اجرای طرح ترافیکی زوج و فرد را نسبت به طرح جدید بهتر دانست و گفت: بهتر است شیپور را از سر گشاد آن نزنیم.

* تامین زیرساخت ها و افزایش وسایل حمل و نقل عمومی پیش نیاز اجرای طرح محدوده کم آلاینده

سرهنگ علی عابدی، جانشین پلیس راهور فرماندهی انتظامی تهران بزرگ نیز با بیان اینکه اجرایی شدن این طرح در کوتاه مدت ممکن نیست، گفت: برای کاهش سفر با خودروی شخصی به مناطق مرکزی شهر تهران باید مدیریت تقاضا صورت گیرد و ناوگان حمل و نقل عمومی از جمله مترو و اتوبوس به اندازه کافی گسترش یابد.

وی با ابراز موافقت کلی نسبت به اجرای این طرح بر توجه ویژه به وضعیت اقتصادی و اجتماعی شهروندان برای آغاز آن تاکید کرد.

به گفته وی مکانیزه شده کنترل ورود و خروج خودروهای استاندارد با استفاده از دوربین ها زیرساخت های مناسبی را می طلبد که هنوز این امکانات در شهر تهران فراهم نشده است.

جانشین پلیس راهور فاتب ابراز امیدواری کرد با افزایش ظرفیت حمل و نقل عمومی و ایجاد امکان سفرهای ارزان، سریع و مناسب به مرکز شهر از تقاضا برای ورود به محدوده مرکزی شهر با خودرو شخصی به طرز چشمگیری کاسته شود.

به نظر می رسد با توجه به دیدگاه کارشناسان، مدیریت شهری تهران باید ابعاد فرهنگی و اجتماعی اجرای طرح هایی که با منافع اکثریت شهروندان تهرانی در ارتباط است را بیشتر در نظر بگیرد.

مسوولین شهر باید با توجه به حساسیت های موجود در پایتخت به پیامدهای طرح های خود بیشتر دقت کنند و به جای انجام کارهای هزینه بر، نسبت به اجرای راهکارهای نرم افزاری و زودبازده اقدام کنند.