قدم زدن‌های عصر پاییزی در شهرهای امروزی شبیه پا گذاشتن در فضای غریبی است که انگار هر روز برایمان ناشناخته‌تر می‌شود. معماری خانه‌ها مانند کودکی که در خانه‌مان رشد کرده و بزرگ شده اما نمی‌شناسیمش، امروز بیش از آنکه حس آشنایی و آرامش را القا کند، آزاردهنده است.
به گزارش تابناک قم، نگاهی به تصاویر قدیم قم و چهره یکرنگ و زیبای شهر در گذشته نشان می‌دهد ساخت و سازها در سال‌های اخیر یک نتیجه بزرگ داشته و آن هم حس بیگانگی با شهر است. بخشی از بار این حس بیگانگی به عهده نمای خانه‌ها و ساختمان‌های اداری یا تجاری است که در هجوم کج سلیقگی بعضی معماران و بیگانگی برخی مردم با معماری ایرانی و اسلامی، به سمت نماهای رومی رفته است.
شهری كه زمانی شرق به غرب آن پر از خاطره بود امروز مشتی سیمان و آجر و سنگ شده که شبیه هیچ کدام از خاطراتمان نیست. انگار هر روز با شهرمان غریبه‌تر می‌شویم! نماهای ساختمان‌های امروزی بیشتر یا آنقدر با كج‌سلیقگی، شبیه یكدیگر و زمخت هستند یا آنچنان با طرح‌های عجیب ساخته شده‌اند كه گویی هیچ ربطی به روحیه و باور و فرهنگ ما ندارند.
می‌گویند اگر می‌خواهی بدانی یک ملت چطور فکر می‌کنند و چه خلق و خو و منشی دارند به شهرها و ساختمان‌هایشان نگاه کن. معماری وسیله سنجش یک ملت به شمار می‌رود و از آنجایی که یکی از مظاهر بیرونی فرهنگ یک جامعه است نماد مناسبی برای مطالعه فرهنگ آن جامعه محسوب می‌شود. معماری امروز شهرهای ما هم از این قاعده مستثنی نیست.
یعنی اگر قرار است شاخصی برای تشخیص سبک زندگی مردم و آنچه در طول شبانه روز بیشترین موضوع مورد علاقه‌شان هست، داشته باشیم، یکی از راه‌ها نگاه کردن به سبک لباس پوشیدن، آثار مکتوب به جا مانده و دیگری توجه به سبک معماری خانه‌ها و شهرهایشان است.
امروز وقتی به خانه ایرانی 100 سال قبل که آثارشان در شهرهایی مانند یزد و کاشان به جا مانده نگاه می‌کنید، بی‌اختیار احساس غرور به شما دست می‌دهد اما نگاه کردن به سبک امروز خانه‌هایمان به فرزندان ما در 50 سال آینده چه احساسی منتقل خواهد کرد؟
اگر ٥٠ سال دیگر مردم به دستاوردهای معماری امروز ایران نگاه کنند، می‌پرسند چه چیزی از فرهنگتان در معماری شما دیده می‌شود و باید بگوییم نماهای رومی و یونانی 2 هزار سال پیش! غلبه نماهای رومی نه تنها در پایتخت بلکه حتی در شهرهای مذهبی کشورمان مانند قم، بیش از آنکه یک موضوع فنی و مهندسی باشد یک چالش فرهنگی است.
غلبه نماهای رومی
جواد قربانی، استاد دانشگاه در رشته معماری معتقد است: غلبه نماهای رومی و یونانی در شهرهای ایرانی پیش از هر چیز نشانه غرب‌زدگی ریشه دوانده در تار و پود جامعه ماست.
او که خود در این حرفه مشغول به کار است بارها با کسانی روبه رو شده که منش و سبک زندگی شان در بسیاری موارد مذهبی و شیعی است اما هنگامی که می‌خواهند ساختمانی برای زندگی‌شان بنا کنند به دنبال نماهای رومی می‌روند.
این استاد دانشگاه با اشاره به این‌که معماری و نمای خانه نماد فرهنگ یک مردم است ابراز داشت: هر قدر من به عنوان یک معمار به مالک اصرار کنم که بهترین نما برای شهر قم یک نمای آجری با ویژگی‌های یک خانه ایرانی است، باز هم یک نوع نگرش ایجاد شده در طول سال‌های اخیر مانع می‌شود که این اتفاق بیفتد.
وی افزود: مردم گمان می‌کنند اگر یک ساختمان نمای رومی نداشته باشد، مالک برای ایجاد آن کم کاری کرده است و البته در این زمینه دستگاه‌های حاکمیتی هم بی‌تاثیر نیستند.
قربانی با تاکید بر این‌که مساله معماری از جنس فرهنگ است و با زور نمی‌توان گزاره‌های فرهنگی را در جامعه ترویج کرد، گفت: با این حال می‌شود با تعریف روش‌های تشویقی کاری کنیم که مردم از تب نماهای رومی در شهرهای مذهبی فاصله گرفته و نگاه دوباره‌ای به نمای خانه‌های اصیل ایرانی داشته باشند.
او می‌گوید مردم ما وقتی برای تعطیلات عید به اصفهان و یزد سفر و از فضاهای تاریخی بازدید می‌کنند، نشان می‌دهند که معنی کیفیت در معماری و زیبایی‌های معماری اسلامی ایرانی را می‌شناسند اما باید از خودمان بپرسیم همین افراد چرا باز وقتی می‌خواهند نمای خانه‌شان را بسازند به دنبال سبکی می‌روند که گمان می‌کنند غربی‌تر است و مدرن‌تر؟
نابودی معماری یعنی از بین رفتن هویت فرهنگی
بی‌شک معماری یکی از ستون‌های مهم هویت فرهنگی هر کشوری است و نابودی آن یعنی نابودی هویت فرهنگی. برای ایجاد فهم مسیر فرهنگی یک ملت در طول تاریخ، یکی از واجبات نگهداری از آثار معماری گذشتگان است.
در عین حال نمی‌شود در فضای گذشته معماری محصور شد و هر نسلی باید سبک معماری مخصوص به خود را به جا بگذارد. یکی از مهم‌ترین موانع به جا گذاشتن این سبک در عصر معاصر، استفاده از نماهای غربی است که مانند خوره به جان شهرمان افتاده و نمی‌گذارد معماران ما خود فکر کنند و از خلاقیت خود برای طراحی‌ها بهره بگیرند.
این نوع معماری پیشینه و گذشته‌ای عبرت‌آموز در دنیای معاصر دارد که سنخیتی با معیارهای معماری ایرانی ندارد.
کارشناسان عرصه معماری می‌گویند این معماری در اروپا و آن هم در دوران باستان و قبل از میلاد مسیح و بعد از آن، تنها برای مكان‌هایی خاص مانند كلیسا‌ها و معابد استفاده می‌شده و كمترین ارتباطی با فرهنگ، اعتقادات، شیوه‌ها و آداب سكونت و معماری ما ندارد. در ابتدای قرن بیستم نیز این معماری از سوی نوكیسه‌های آمریكایی و برخی ثروتمندان مورد استفاده واقع شد تا خود را به بزرگ‌زاده‌های اروپایی منتسب كرده و ثروت بادآورده خود را ناشی از تمول آبا و اجدادیشان قلمداد كنند.
چه خوشمان بیاید و چه نیاید، معماری امروز خانه‌های ایرانی برای نسل‌های آینده نه غرورآفرین خواهد بود و نه الهام بخش. غلبه نماهای رومی در شهرهای اسلامی یک فاجعه فرهنگی است و برای نجات از این فاجعه باید زودتر فکری کرد.
منبع: همشهری
