پیشتازی اقتصاد دانش بنیان، پیاده سازی و اجرای نقشه جامع علمی کشور و
ساماندهی نظام ملی نوآوری به منظور ارتقای جایگاه جهانی کشور و افزایش سهم
تولید و صادرات محصولات و خدمات دانش بنیان و دستیابی به رتبه اول اقتصاد
دانش بنیان در منطقه یکی از نقاط قوت سیاست اقتصاد مقاومتی است.
بر
اساس این بند در راستای اهداف سند چشم انداز که باید تا سال 1404 ایران از
نظر اقتصادی و هم از نظر علمی و فناوری در منطقه به رتبه اول ارتقا یابد،
تدوین شده؛ بدین معنی که از این نظر در بین حدود 25 کشور منطقه که بزرگترین
آنها ترکیه، عربستان و مصر هستند، پیشتاز باشیم و تحقق آن به تلاش فراتر
از روند فعلی نیاز دارد.
گرچه براساس گزارش ها، جایگاه علمی ایران
از نظر تعداد مقالات علمی ارتقا یافته ولی مفهوم اقتصاد دانش بنیان به معنی
آن است که از تولیدات علمی استفاده اقتصادی و تجاری شود.
لازمه
توسعه اقتصاد دانش بنیان، تقویت راستین تحقیقات علمی با تاکید بر پژوهش های
کاربردی است؛ هرچند انتشار مقالات علمی چه در داخل و چه در خارج مفید است
اما عوامل موثر بر افزایش کمی و کیفی این مقالات را باید با دید کارشناسی
مورد تحلیل قرار داد.
یکی از دلایل افزایش انتشار مقالات، افرایش
تعداد دانشجویان تحصیلات تکمیلی در کشور است که ظاهر آن بسیار مطلوب می
نماید اما افزایش کمیت ها بدون توجه به ارتقای کیفیت ها باعث دریافت مدرک
تحصیلی به خیل عظیمی از دانشجویان شده که تعداد قابل توجهی از آنان به جرگه
بیکاران پیوستند یا می پیوندند که این یعنی ما بدون توجه به نیاز جامعه به
تربیت نیرو پرداخته ایم که به هیچ وجه قابل دفاع نیست.
حقیقت این
است در جامعه ایران تقاضای اجتماعی برای آموزش عالی بسیار زیاد است و در
این راستا دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی متعدد تأسیس شده تا به این
تقاضای داوطلبان تحصیل مدرک پاسخ دهند.
در این مسیر قانونگذار هم در
برنامه پنجم (بند ح و ی ماده 20) اجازه داده شده تا دانشگاه های دولتی از
طریق پذیرش مازاد و دایر کردن شعبه به جذب داوطلب و کسب درآمد اقدام کنند.
در
همین راستا پردیس هایی در مناطق مختلف راه افتاده تا با جذب داوطلبان (به
مراتب ضعیف تر از معمول) و با تاکید بر بعد آموزش (نه پژوهش) به رشد جهشی
دانشجویان تحصیلات تکمیلی مبادرت کنند.
از آن جایی که چاپ مقالات
علمی- پژوهشی و ISI از ملزومات اولیه ارتقای اعضای هیات علمی دانشگاه ها می
باشد و بر اساس مصوبات درونی دانشگاه ها، چاپ چند مقاله (به خصوص در مقطع
دکترا) توسط دانشجویان شرط دفاع از پایان نامه یا رساله تعیین شده است.
دانشجویان
موظف شدند هر مقاله ای که می نویسند نام استادان راهنما (و مشاور) خود را
قبل از نام خود بنویسند که این کار (عمدتاً استثماری) هم کار دانشجویان را
تسهیل می کند و هم ارتقای اعضای هیات علمی را در بردارد. متاسفانه در سال
های اخیر، در جامعه ایران این موضوع موجب به راه افتادن کسب و کار کثیف
غیرعلمی را هم در برداشته که در اطراف دانشگاه تهران (و حتی در تبریز) کسب و
کارهای فراوان تهیه مقاله، پایان نامه و رساله به زبان های فارسی و
انگلیسی از رونق روز افزونی برخوردار است که خود گویای وجود فساد در آموزش
عالی و عدم حساسیت جامعه در این زمینه را می رساند.
اگر می خواهیم
اقتصاد دانش بنیان را گسترش دهیم باید علاوه بر مبارزه با فساد در آموزش
عالی، به بالا بردن کیفیت آموزش و پژوهش به ویژه در تحصیلات تکمیلی
بپردازیم و موضوع پایان نامه ها، رساله های دانشجویان ارشد و دکترا را حتی
الامکان به موضوعات کاربردی (حل مشکلات جامعه) اختصاص دهیم و شرط لازم
ارتقای اعضای هیات علمی را به انتشار مقالات از طرح های پژوهشی کاربردی
منوط کنیم.
*مشاور اقتصادی استاندار اردبیل و استاد اقتصاد دانشگاه تبریز