به گزارش تابناک یزدبحران آب چندسالی است که به صورت جدی در استان يزد خود را نشان داده است و اين بحران با توجه به سهم حدود 88 درصدي بخش كشاورزي از آب استان به صورت ويژهاي در اين بخش مشكلات زيادي را براي كشاورزان به دنبال داشته است.
بخش اعظمي از آب زارعي مورد نياز كشاورزان اين استان كويري از منابع آبي محدود و وابسته به منابع آب‌های زیرزمینی از طريق چاه‌ها و قنوات تامين مي‌شود ولي اين در حالي است كه در چندين سال اخير به دليل نزولات جوي بسيار اندك و خشكساليهاي متوالي، شاهد تشديد فقر آبي اين سفرهها هستيم.
در چند سال اخير اکثر منابع آبی استان به ویژه قنوات با خشکی یا کمبود شدید آبدهی مواجه شده و آب چاه‌هاي كشاورزي نيز به شوري گراييده است و لايروبي قنوات، كف شكني و ته زني چاه‌ها يا حفر چاه‌هاي جديد نيز هزينههاي گزافي را متحمل بخش كشاورزي استان كرده است.
به همين دليل از يكي دو سال گذشته مسئولان متولي بخش كشاورزي استان تلاش مستمري را براي بهینه‌سازی مصرف آب در اين بخش با توسعه روشهاي آبياري نوين به جاي روش منسوخ شده آبياري غرقابي براي استفاده از اين منابع محدود آبي در دستور كار استان قرار داده‌اند.
افزايش دو برابري راندمان آّبياري كشاورزي
"سیدعلی‌اصغر مصطفوی" مدیر آب و خاک سازمان جهادکشاورزی استان در اين رابطه در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاري دانشجويان ايران(ايسنا) – منطقه يزد، اظهار كرد: اصلاح روش‌های آبیاری و جايگزيني روش‌های نوین آبياري به جاي روش معمول و سنتي غرقابي، رانمان آبیاری را به نحو چشمگیری افزایش خواهد داد به نحوي كه براساس نوع سیستم آبياري نوين، راندمان به 75 تا 90 درصد افزایش پیدا می‌کند.
وي افزود: اين در حالي است كه برآوردهاي كارشناسي، راندمان فعلي آبياري در استان را نزدیک به 42درصد نشان ميدهد و به عبارتي با اجرای طرحهاي نوين آبیاری حداقل نصف میزان آب مصرفی كنوني در بخش كشاورزي، صرفه‌جویی می‌شود.
به گفته مصطفوي، این ميزان صرفه‌جویی می‌تواند با توجه به تنش آبی فعلی در اراضی زراعی و باغی استان، برای جبران افت سطح آب سفره‌هاي زيرزميني و تقویت آنها مورد استفاده قرار گيرد.
وي اظهار كرد: البته ميزان راندمان كنوني آبياري استان نيز از متوسط کشوری بالاتر است ولی برای استان كم آب يزد راضي‌كننده نيست و تلاش مي‌شود با اجرای روش‌های نوین آبیاری و ساير اقدامات، آن را ارتقاء دهيم.
آبياري تحت فشار 15 هزار هكتار از اراضي استان
مدير آب و خاك جهادكشاورزي استان با اشاره به اجراي سیستم‌های آبیاری با راندمان بالا در استان يزد، اعلام كرد: تاكنون بيش از 15 هزار هكتار از اراضي كشاورزي استان تحت پوشش طرح‌های آبیاری تحت فشار قرار گرفته و حدود سه هزار هكتار نيز در دست اجراست.
مصطفوي تاكيد كرد: سرعت‌بخشی در توسعه این طرح‌ها و روش‌های نوین آبیاری و قرار دادن سطح بیشتری از اراضی تحت آبیاری استان زیر پوشش سامانه نوین آبیاری مورد تاكيد و در برنامه سازمان جهادكشاورزي استان است.
وي عمده اراضی كشاورزي تحت پوشش آبیاری قطره‌ای در استان را باغات و بيشتر آنها را باغات پسته ذكر كرد و گفت: بيشترين اراضي تحت پوشش روشهاي نوين آبياري در استان مربوط به شهرستان‌هاي خاتم، ابرکوه و تفت است كه از قطبهاي كشاورزي استان محسوب ميشوند.
اجراي روش آبياري نواري در مزارع استان
به گفته اين مسئول، هرچند تاكنون اراضی زراعی زيادي در استان تحت پوشش روشهاي نوين آبياري قرار نگرفته است ولي در سال جاري اجراي اين طرحهاي آبياري عمدتاً براي اراضي زارعي سبزی و صیفیجات و ذرت در استان، مد نظر است.
وی در اين رابطه خاطرنشان كرد: اراضی زراعی معمولاً کشت‌های متراکم هستند و در مورد آنها بايد از سیستم‌های بارانی استفاده شود كه اين روش در استان یزد با توجه به تبخیر، تعرق و وزش باد، راندمان بالایی ندارد.
مصطفوی افزود: البته اخیراً در اراضی زراعی با انجام کشت‌های ردیفی، استفاده از روش نواري (TAPE) در برنامه است که راندمان نسبتاً خوب و هزینه به مراتب پایینی نسبت به سایر روش‌های كشاورزي دارد.
به گفته وي، با توجه به كشت عمده ذرت در شهرستان خاتم در نظر است كه امسال هزار هكتار از مزارع ذرت اين شهرستان به روش مذكور آبياري شوند.
استقبال كشاورزان يزدي از روشهاي نوين آبياري
مدير آب و خاك جهادكشاورزي استان استقبال کشاورزان استان از آبیاری نوین را نسبت به گذشته نسبتاً خوب بیان کرد و افزود: در حال حاضر معادل قريب 16 میلیارد تومان طرح، آماده و به بانک معرفی شده كه این مقدار بیشتر از اعتبار استاني پيشبيني شده براي استان بوده است.
وي در مورد تسهیلات جهادکشاورزی برای ایجاد آبیاری نوین در استان نيز گفت: درحال حاضر به ازای آبياري تحت فشار در هر هکتار 65 میلیون ریال کمک بلاعوض و 65 میلیون ريال تسهیلات بانکي با بازپرداخت حداکثر 10 ساله، در نظر گرفته شده است.
وی هزینه‌های آبیاری در کشتهاي زراعی به روش نواري را نيز در هر هکتارحدود 9 میلیون تومان اعلام كرد و گفت: البته اين روش در گلخانه‌ها هزینه‌‌ي بيشتري را تقبل ميكند كه برآورد نکرده‌ایم.
مصطفوي اذعان ميكند: البته لازمه استفاده از این اعتبارات و تسهیلات، داشتن شرایطی چون وثیقه و ضمانت است ولي برخي کشاورزان ریسک گرفتن وام را به دليل ترس از مشكل در هنگام بازپرداخت نمي‌كنند ولي در مجموع استقبال به ويژه در مورد کشت‌های اقتصادی مانند پسته، بسيار خوب بوده است.
وی با اشاره به خرده مالكي بودن بسياري از اراضي كشاورزي استان، اضافه كرد: چنين کشت‌هايی خیلی درآمدزا نيستند بلكه بیشتر معیشتی هستند لذا کشاورزان آنها نمی‌تواند برای دریافت تسهیلات، ريسك کند چرا كه در اراضی خرد، هزینه‌ها زیاد و مدیریت خرده مالکی مشکل است.
اين مسئول معتقد است؛ اگر دولت پرداخت همه هزینه‌هاي تغيير روش آبياري در مورد برخي كشت‌ها مانند گندم، جو و برخي كشتهاي ديگر را می‌توانست بپذیرد، طبعاً تمام کشاورزان حتي در اراضي خرده مالكي از اجراي آن استقبال می‌کردند.
اصلاح الگوي كشت در كشاورزي استان
مصطفوي يكي ديگر از سياستهاي جهادكشاورزي يزد با توجه به مشكل كم آبي در استان را اصلاح الگوی کشت عنوان كرد و افزود: در اين رابطه کشت‌های پرآب‌خواه از كشاورزي استان حذف و کشت‌هایی با آب‌خواهی کمتر كه در عين حال درآمدزايي مناسبي دارد، مورد توجه قرار ميگيرد.
وي در همين رابطه به ترويج كشت زعفران و گياهان دارويي در استان اشاره كرد كه هم توليداتي با مصرف آب کمتر و هم صرفه اقصادي بهتري براي كشاورزان دارند.
وی همچنين با اشاره به شدت تبخير آب بالا در استان تفتيده يزد، يكي ديگر از اقدامات جهادكشاورزي در اين رابطه را انتقال کشاورزي از فضای باز به سمت فضاهای کنترل شده و بسته يعني گلخانه‌ها ذكر كرد و گفت: اين روش نيز کارآیی و راندمان مصرف آب را بسیار افزایش ميدهد و درآمدزایی خوبی نيز برای کشاورزان استان به دنبال خواهد داشت.
مصطفوی راندمان کشت گلخانه‌ای را بیش از 10 برابر کشتهاي سنتی بیان و تصريح کرد: اگر در گلخانه به ازاي هر مترمربع حدود 40 کیلوگرم خیار سبز تولید می‌شود، این میزان در همين مقدار زمين در فضای باز، بیش دو تا سه کیلوگرم نخواهد بود.
وي خاطرنشان كرد: در حال حاضر حدود يك هزار و 100 هکتار از کشتهاي استان به صورت گلخانه‌ای است كه بیشترین تراکم آن در شهرستان یزد قرار دارد.
اين مسئول، برنامه‌ي جهادکشاورزی در رابطه با توسعه کشت‌های گلخانه‌ای را محدود کردن کشت‌های سبزی و صیفیجات در فضاهای باز و انتقال آنها به گلخانه‌ها ذكر كرد تا بتوان با مصرف كمتر آب، بيشترين توليد را در كنار صرفه اقتصادي بالاتر براي كشاورزان داشته باشد.
اختلاف نظر در مورد آب مصرفي بخش كشاورزي
مصطفوي در مورد سهم بخش كشاورزي از آب مصرفی در استان اظهار كرد: البته رقمهاي متفاوتي در اين باره اعلام مي‌شود كه مورد توافق مشترك جهادکشاورزی و آب منطقه‌ای نيست ولي در مورد اين كه بیشترین ميزان مصرف آب استان مربوط به بخش کشاورزی است وجود دارد.
به گفته وي، براساس اعلام آب منطقه‌اي حدود 90 درصد آب استان يعني ساليانه قريب يك ميليارد و 100 ميليون مترمكعب آب در بخش کشاورزی مصرف می‌شود ولی جهادکشاورزی معتقد است که با توجه به خشکسالی و کاهش شدید آبدهی منابع آبي و خشکي قنوات، سهم مصرف آب بخش کشاورزی نسبت به سال‌های گذشته کاهش پیدا کرده و قريب 75 تا 80 درصد است.
وي در بخشي از سخنانش با اشاره به سخت كوشي كشاورزان يزدي، از برخي روشهاي سنتي مورد استفاده آنها براي صرفه جويي در مصرف آب از قديم الايام و با بهرهگيري از دانش بومي خود خبر داد.
مصطفوي در اين رابطه به روشهايي مانند پوشاندن جوی‌های آب با پلاستیک براي جلوگيري از تبخير آب، آبياري كوزهاي و سفالي كه به ورش قطره‌اي امروزي تبديل شده است، اشاره كرد و گفت: قطعاً استفاده از اين تجربيات و تلفيق آنها با تكنولوژيهاي امروزي، بسيار تاثيرگذار خواهد بود.
ضرورت بخش كشاورزي براي استان يزد
مصطفوي با بيان اين كه استان يزد از كمترين فضاي سبز برخودار است، در مورد ضرورت وجود کشاورزی در استان با توجه به بحران کم‌آبی و سهم بالاي اين بخش ار آب مصرفي، اظهار كرد: هرچند بخش کشاورزی، سهم زيادي از آب مصرفي را به خود اختصاص ميدهد ولی علاوه بر كمك به توليد مواد غذايي، جای خالی فضای سبز استان را نيز پر می‌کند.
وي ایجاد و نگهداری فضای سبز را از امور پرهزينه براي دولت برشمرد و گفت: اين در حالي است فضای سبز بخش كشاورزي توسط خود مردم و با هزینه خودشان، مدیریت و نگهداری می‌شود و اين موضوع براي يزد كه روز به روز به سمت صنعتی شدن و افزايش آلودگيهاي زيست محيطي پیش می‌رود، بسيار حائز اهميت است.
اين مسئول حوزه كشاورزي استان، همچنين به اشتغالزايي اين بخش اشاره كرد و ادامه داد: با توجه به بالغ بر 85 هزار بهره‌بردار بخش کشاورزی در استان، تعطيلي اين بخش و بيكاري اين جمعيت، هزينههاي زيادي را متحمل دولت براي اشتغالزايي جديد براي اين افراد ميكند.
مصطفوي در پايان نيز اضافه كرد: علاوه بر اين استان يزد با توجه به ظرفيتهاي بالاي بخش كشاورزي، در حوزههايي مانند توليد پسته و محصولات گلهخانهاي كه جايگاه دوم كشور را در اختيار دارد، ارزآوری خوبی را براي كشور و استان دارد