در سال ۸۴ پروژه خط ریلی راهآهن اردبیل - میانه پس از سالها مطالعه، طراحی و ... کلنگ زنی شد و قرار بود با اجرای این طرح اردبیل به خط ریلی کشور پیوسته و جان تازهای در زیرساخت راه دمیده شود.
اما پروژهای به وسعت راهآهن اردبیل که امروز کارشناسان و حتی خود مسئولانی که کلنگ آن را به زمین کوبیدند از سختی و گاهی غیرقابلوصول بودن آن میگویند، شوخیبردار نبود. در وضعیتی که پروژههای عمرانی کلان استان اردبیل همگی با تاخیر مواجه بود، دور از انتظار نبود که راهآهن نیز به سرنوشت مشابه تبدیل شود و آنقدر افتتاح آن به تأخیر بخورد که گروهی از مزیت های اجتماعی و اقتصادی و حتی مسیر فعلی آن سؤال کنند.
مطابق مشخصات اعلامی شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حملونقل کشور، مسیر راهآهن میانه - اردبیل به طول ۱۷۵ کیلومتر، با سرعت ۱۶۰ کیلومتر بر ساعت برای قطار مسافری و ۱۲۰ کیلومتر بر ساعت برای قطار باری، از ایستگاه زاویه در شهرستان میانه واقع در استان آذربایجان شرقی آغاز شده و تدریجاً وارد منطقه کوهستانی میشود.
سپس با رعایت حریم دریاچه سد شهریار از حاشیه محل سد عبور کـــــرده و پس از طی مسیر به موازات رودخانه و دره قزلاوزن ادامه مسیر میدهد. در ادامه به سمت شهرستان اردبیل تغییر جهت داده و به موازات رودخانه سنگورچای از مناطق کوهستانی وارد مناطق تپه ماهور شده و پس از طی مسیر در کنار جاده اردبیل - مهماندوست وارد ایستگاه اردبیل خواهد شد.
تغییر مسیر راهآهن پیشنهاد مدیرانی که کلنگ زدند
در محور فوق هشت ایستگاه شامل دو ایستگاه تشکیلاتی مسافری به نامهای سبز و اردبیل و سه ایستگاه مسافری درجه دو به نامهای فیروزآباد و گنجگاه و مهماندوست و سه ایستگاه بینراهی پیشبینی شده است.
چنانچه ذکر آن رفت مسیر کوهستانی راهآهن اردبیل موجب شده به تعبیر مسئولان آن هم بعد از ۱۲ سال راهآهن اردبیل به عنوان یکی از سختترین پروژههای ریلی کشور قلمداد شود. در واقع برای احداث تونلها و پلها حتی چهره طبیعتی که راهآهن از میانه آن عبور خواهد کرد، دستخوش تغییر میشود.
در خصوص این تغییرات و اشتباه در انتخاب مسیر راهآهن که برخی مخالفتها البته در آستانه انتخابات را به همراه داشته هیچگاه به صورت جدی از سوی مسئولان طرح نظر و عقیده نشده است.
با این وجود امروز مسئولان استان اجماع نظر دارند که طرح فعلی اردبیل نمیتواند به عنوان زیرساخت ریلی راهگشای نیازهای توسعه اقتصادی استان باشد. چراکه بخش اتصال ریلی به شمال استان که به کرات تأکید شده و نمایندگان مردم این استان در مجلس شورای اسلامی بارها به ضرورت اجرای آن تأکید کرده اند، از این پروژه حذف شده است.
محمد فیضی نماینده مردم اردبیل، سرعین، نیر و نمین در گفتگو با خبرنگار مهر تصریح کرد: به دلیل اهمیت موضوع مطالعه راهآهن اردبیل- پارسآباد را به جد پیگیر شدیم و در نهایت در جدول شماره ۲۰ بودجه سال آینده استان قرار گرفته است.
علاوه بر این استاندار اردبیل نیز به ضرورت اتصال راهآهن اردبیل به پارسآباد تأکید کرد و افزود: هرچند در وضعیت فعلی میزان بار جابهجایی استان کم است اما با اجرای راهآهن، زمینه حضور سرمایهگذاران در استان فراهم خواهد شد و در ادامه شاهد رونق تولید خواهیم بود.
اکبر بهنام جو معتقد است راهآهن اردبیل- میانه بعد از اجرا و بهرهبرداری خود میتواند موجب رونق تولیدات استان شده و در ادامه مورد استفاده اساسی و کلیدی قرار گیرد.
فرصت سوزی سرمایهها در اجرای راهآهن
کارشناسان اعتقاد دارند نه تنها در مسیری که میبایست تغییر ایجاد کرد، بلکه تأخیر در اجرای راهآهن خود یکی از عوامل فرصت سوزی سرمایه و اعتبارات بوده است.
حساب سرانگشتی پیمانکاران از اجرای این پروژه عمرانی که بیش از ۱۲ سال از عمر آن می گذرد خود به سادگی گویای این مدعا است که هر سال تأخیر در اجرا به چه میزان اعتبارات اتمام راهآهن را افزایش داد و آن هم درست در وضعیتی که اردبیل با کمبود مالی شدید در پروژههای عمرانی مواجه است.
باتلاق بیتدبیری چندین ساله در نهایت موجب شد که مطابق اعلام مسئولان استانی برای تکمیل راهآهن هزار میلیارد تومان اعتبار موردنیاز باشد. اعتباری که قرار بود از بودجه ملی و فاینانسها تأمین شود. اما حباب فاینانس چینی که وعده خود مسئولان بود نیز با ادامه تحریمها ترکید و در نهایت مسئولانی که خود فاینانس را راهکار جذب مالی راهآهن میدیدند به ضرورت اعطای تسهیلات به پیمانکاران اشاره کردند.
نماینده دیگر مردم اردبیل، نیر، نمین و سرعین در مجلس شورای اسلامی در گفتگو با خبرنگار مهر تصریح کرد: راهآهن اردبیل هزار میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد.
صدیف بدری افزود: در صورتی که دولت بخواهد مطابق وعده خود راهآهن را تا سه سال تکمیل کند، سالانه میبایست حدود ۳۰۰ میلیارد تومان به این پروژه اختصاص یابد.
وی با بیان اینکه فاینانس راهکار مناسبی برای تأمین مالی پروژه نیست ادامه داد: دلیل اینکه مشکلات بانکی ما در سطح جهانی رفع نشده، تأمین مالی پروژههای عمرانی از محل فاینانس گزینه مناسبی نیست و در مورد راهآهن اردبیل نیز باید از محل دیگری به فکر تأمین مالی باشیم.
نماینده مردم اردبیل، نیر، نمین و سرعین در مجلس شورای اسلامی متذکر شد: برای سال آینده راهآهن اردبیل در اولویت پروژههای ریلی کشور قرار گرفته و بررسیها نشان میدهد تأمین مالی از محل صندوق توسعه ملی مطلوبترین گزینه برای این پروژه است.
بدری تأکید کرد: بانکهای عامل به منظور اختصاص تسهیلات به شرکتهای پیمانکاری مشخص شده و شرکتها از محل اجرای پروژه میتوانند اقساط تسهیلات را بازپرداخت کنند.
خلأ مطالعات اجتماعی در یک پروژه عمرانی
تمامی تلاش مسئولان ارشد استانی در چند سال اخیر جذب اعتبار برای تکمیل راهآهن اردبیل به عنوان یکی از ناکامیهای چندین ساله استان معطوف بوده است.
بطوریکه حتی شعارها و مطالبات انتخاباتی مردم نیز در زمان انتخابات مجلس و ریاست جمهوری به این سمت و سو کشیده شد و به مطالبه مردم از آقای روحانی که در دور اول دولت خود تکمیل راهآهن را وعده داده بود تبدیل شد.
به غیر از اعتبار ۱۰۵ میلیارد تومانی سال آینده هیچ منبع مالی معتبری برای راهآهن نهایی نشده استبا این حال و با آغاز به کار دولت دوازدهم استاندار جدید این استان با برشمردن این طرح به عنوان یکی از اولویت های منطقه، تاکید کرد که در ۱۲ سال گذشته راهآهن اردبیل کمتر از نصف راه طی کرده است.
بهنام جو با بیان اینکه تمامی ابعاد پروژه را بررسی کرده است به شهروندان اردبیلی قول داده تا سه سال آینده مابقی این پروژه تکمیل شود و این در حالی است که فعلاً به غیر از اعتبار ۱۰۵ میلیارد تومانی سال آینده هیچ منبع مالی معتبری برای راهآهن نهایی نشده است.
وی تصریح کرد: ما حتی از اردیبهشت ماه سال آینده تابلوی روزشمار پروژه را نصب میکنیم تا مردم در جریان پیشرفت فیزیکی قرار گیرند.
هر چند مردم خسته از وعدهها منتظر عملکرد استاندار جدید هستند و امیدوارند بر خلاف سایر استاندارانی که در کنار کلنگ به زمین چسبیده راهآهن عکس یادگاری بازدید داشتند، اینبار به واقع پروژه اجرا شود، امروز سؤال این است که راهآهن اردبیل تا چه میزان مطالعه اجتماعی و زیستمحیطی داشته است.
به قول مسئولان مطالعات زیستمحیطی راهآهن انجام شده اما بعد از گذشت این سال ها به چه دلیلی بیفرجام بودن راهآهن در صورتی که به پارسآباد متصل نشود، مطرحشده است؟
به عقیده نماینده مردم اردبیل در مجلس راهآهن ارزانترین زیرساخت راه برای تبادلات تجاری است.
بدری افزود: ما با ضعفهای عمده در زیرساخت راه استان مواجه هستیم که راهآهن میتواند تحول قابلتوجهی را به دنبال داشته باشد.
در عین حال که اظهارات بدری قابل توجه است، اینکه راهآهن اردبیل با این میزان سرمایهگذاری برای حملونقل مسافر متمرکز باشد، بیشک مورد پذیرش کارشناسان نبوده و اولویت دولت نیز طی سال های گذشته بیانگر این واقعیت بوده است.
در مقابل اگر راهآهن برای حملونقل ترانزیتی مورد توجه باشد مسیر اجرای فعلی نیز به مانند آنچه خود مسئولان ابراز کردهاند، و به دلیل حذف بخش اتصال به شمال استان مقرون به صرفه نیست و حداقل ارتباطی با مرز استان اردبیل برای توسعه صادرات ندارد.
در این صورت واضح است که برای انتقال تولیدات کشاورزی نیز راهآهن در مسیر فعلی چندان نمی تواند موثر واقع شود. به طوریکه به عقیده کارشناسان اشتباه اولیه در انتخاب مسیر راهآهن اردبیل موجب شده تا این پروژه حتی در صورت بهرهبرداری نیز ناقص باشد و نیازهای صادراتی را پاسخگو نباشد.
۱۲ سال است که شهروندان اردبیل تکمیل راهآهن را انتظار می شکند و در صورتی که این پروژه سالها قبل به بهرهبرداری میرسید، به واقع شاهد تحول این استان بودیم.
اما در حالی که این پروژه به باتلاق و دردسر هر مدیر و نمایندهای تبدیل شده، با تحولات روز جامعه، تغییر بازارهای هدف صادراتی، تغییر الگوی رفتاری مردم در حملونقل، تغییر وضعیت تولیدات کشاورزی، رکود صنعت در اردبیل و ناتوانی در افزایش تعداد گردشگران مطالعه ابعاد اجتماعی راهآهن و راهگشایی در این خصوص ضروری است.
از سویی تکمیل این پروژه مطابق وعدهها به منظور ممانعت از فرصت سوزی هر چه بیشتر نیز تأکید میشود. پروژهای که تا به امروز کارنامه برخی استانداران و نمایندگان را سیاه کرده است. کارنامه ای که مانع از ورود مجدد آنها به خانه ملت شده است.