تابناک فارس به نقل از تیتر شهر: حدود ۹۰ درصد از کشور ایران را مناطق خشک مانند کویر و بیابان تشکیل میدهد؛ که برخی از آنها دارای پوشش گیاهی، پوشش جانوری و جاذبههای گردشگری مخصوص به خود هستند، اما در برخی دیگر کوچکترین موجودات زنده، حتی باکتریها نیز یافت نمیشوند. در سالهای اخیر، سفر به مناطق خشک و بیابانی و کویرگردی بسیار مورد توجه قرار گرفته، و انجام آن در طول زندگی، به خاطرهای فراموش نشدنی برای هر فرد تبدیل خواهد شد. به عنوان مثال، از جمله جاذبههایی که در سفر به کویر مسافران را مجذوب خود میکند، آسمان پر ستاره شبهای کویر و مشاهده جاذبههای اطراف، در طول روز است.
در سفر به مناطق کویری باید به یاد داشت که این مناطق، علاوه بر زیبایی بسیار خشن و پر مخاطره هستند. به همین دلیل در سفر به این نقاط، همراه داشتن تجهیزات لازم و رعایت موارد ایمنی از نکات ضروری است. تا حد امکان در سفر به کویرها، از راهنمایان آشنا به محل یا تور مخصوص گردشگری کویر استفاده کنید. در غیر این صورت، وسایل ناوبری مانند نقشههای دقیق منطقه، قطب نما و جی پی اس به همراه داشته و قبل از سفر به مکانهای ناشناخته، دیگران را از سفر خود آگاه کنید.
۱- کویر ورزنه
کویر ورزنه یا کویر خارا (واژه صحیح بر اساس تعاریف علمی بیابان خارا است) در ۱۰۰ کیلومتری شرق اصفهان و ۱۵۰ کیلومتری غرب یزد در استان اصفهان واقع شده است. این کویر از شرق به تالاب گاوخونی، از شمال به شهرستان ورزنه و زاینده رود، از جنوب به حسنآباد و از غرب به محور ارتباطی حسن آباد به ورزنه راه دارد. ریگزارهای (تپههای ماسهای یا رمل) این کویر گسترهای شمالی و جنوبی دارد و بلندترین ارتفاع تپه ماسهها در آن به ۱۰۰ متر میرسد.
در این کویر با توجه به وزش بادهای مختلف، تپههای ماسهای نیز اشکال متفاوتی مانند تپه ماسهای طولی، تپه ماسهای هلالی و هرم ماسهای به خود میگیرند که در نوع خود در کشور بینظیر است. از جمله جاذبههای دیگر این کویر میتوان به مناظر تالاب گاوخونی از فراز تپهها و نمکزار تالاب اشاره کرد.
کویر ورزنه
۲- کویر خور و بیابانک (کویر مصر)
روستای مصر که با نام کویر مصر نیز شناخته میشود، در جنوب کویر مرکزی ایران و در فاصله ۴۰ کیلومتری شرق شهر جندق و ۵۰ کیلومتری شمال شهر خور از توابع استان اصفهان قرار دارد. در این روستا خانهای اجدادی را به ۲ مهمانسرای سنتی برای اسکان مسافران تبدیل کردهاند که علاوه بر داشتن امکانات لازم و کافی، غذاهای سنتی ایرانی نیز در آن طبخ میشود.
از جمله جاذبههای گردشگری این منطقه میتوان به روستای گرمه، نارنج قلعه (به سبک دوره ساسانی)، تخت عروس، تل خاکستری، چال سلکنون، نیزار مصر، دریاچه نمک خور، گله ریگ سرگردانی و ریگ کله اشاره کرد.
کویر مصر
۳- کویر مرنجاب
کویر مرنجاب در شمال شهرستان آران و بیدگل از توابع کاشان (استان اصفهان) قرار دارد. مرنجاب در اصل نام کاروانسرا و قناتی بوده است که در زمان شاه عباس صفوی در این منطقه کویری ساخته شده است. این منطقه دارای پوشش گیاهی و جانوری بسیار غنی بوده و از شمال به دریاچه نمک مسیله (آران و بیدگل)، از غرب به کویر مسیله و بیابان آب شیرین، از شرق به بیابان پشت ریگ و پارک ملی کویر و از جنوب به بیابان بندریگ و تپههای ماسهای روان محدود میشود.
از جمله جاذبههای گردشگری این کویر میتوان به چاه کنجه، دریاچه نمک، جزیره سرگردان، کاروانسرای مرنجاب، چاه دستکن (دست کند)، ریگ بلند، کوه کلنگ، پشت ریگ، چاه هندوانه، قلعه کرشاهی و کوه یخاب اشاره کرد.
کویر مرنجاب
۴- کویر لوت (کلوتهای کویر شهداد)
کویر لوت به عنوان نخستین اثر طبیعی ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است. این کویر به عنوان گرمترین نقطه در سطح زمین نیز شناخته شده و در سال ۲۰۰۵ با دمای ۷۰ درجه سانتیگراد، رکورد گرمترین دما در تمام زمین را ثبت کرده است. کویر لوت از نظر زمین ساختی به سه قسمت لوت شمالی، لوت مرکزی و لوت جنوبی تقسیم میشود و وسیعترین و پستترین قسمت چاله لوت را لوت مرکزی تشکیل میدهد. بهترین زمان سفر به کویر لوت، اواخر فصل پاییز است.
از جمله جاذبههای گردشگری این کویر میتوان به شهر افسانهای کلوتها، ۴۰ مخروط آتشفشان کواترنز، مرتفعترین هرمهای ماسهای دنیا، پهنههای وسیع ماسه و ریگ با طیف رنگی قهوهای روشن تا خاکستری و سیاه، پهنههای شنی مواج، بزرگترین نبکاهای جهان، مرتفعترین ربدوها، کویر پاشتری، هامادا، رود شور، شهر کوتولهها و کمپ شهداد اشاره کرد.
کویر لوت
۵- کویر نمک یا دشت کویر
کویر مرکزی نمک در بزرگترین منطقه بیابانی ایران واقع شده و یکی از وسیعترین نمکزارهای جهان محسوب میشود. این کویر با حدود ۴۰۰ متر ارتفاع، از پستترین نقاط فلات داخلی در ایران محسوب میشود. همچنین، این کویر که یک چاله بزرگ زمینشناسی محسوب میشود، اغلب دارای باد و طوفانهای شدید است که شنهای آمیخته به نمک را گاهی به تپههای طولانی تا اتفاع ۴۰ متر تبدیل میکند.
کویر نمک
۶- کویر بافق
کویر بافق یا کویر درانجیر که در استان یزد واقع شده است، دارای ریگزار و نمکزار است. ریگزار این کویر به شکل لوزی است و گسترهای شمالی به جنوبی دارد. تپههایی که در این کویر ایجاد شدهاند عمدتا جهت مشخصی ندارند و در مرکز ریگزار، تپههای ماسهای ستارهای به چشم میخورد. ارتفاع این تپهها نیز در حاشیه مرکز بین ۱۰ تا ۱۵ متر و در مرکز و تپههای ستارهای ۳۵ متر است. نمکزار این کویر نیز در قسمت شمالی آن قرار گرفته، و وجود رطوب در زیر قشر نمکی، رانندگی بر روی آن را بسیار خطرناک و در بعضی قسمتها غیرممکن کرده است.
کویر بافق
۷- اکو کمپ کویری متین آباد
هدف از تاسیس اکو کمپ کویری متین آباد، تماشای حیات وحش منحصر به فرد، آشنایی با پوشش گیاهی کویری، رصد ستارگان در شب، عکاسی از مناظر بینظیر، شترسواری، دوچرخه سواری و پیادهروی در کویر، شرکت در جشنهای مختلف سال مانند چهارشنبه سوری و شب یلدا است. این اکو کمپ که در جنوب شرقی بیابان بندریگ (نزدیک کاشان و اصفهان واقع شده است)، برنامههای بازدید از سایتهای گردشگری منطقه مانند قلعه کرشاهی، روستای باستانی ابیانه، شهر تاریخی نطنز، کوههای یخاب، دشت کرشاهی، دریاچه نمک مسیله و تپه ماسههای کویر بندریگ را نیز پوشش میدهد.
اقامتگاههای این کمپ شامل چادر، اتاق ساده، اتاق شاه نشین، اتاق گوشواره و کومه هستند.
۸- کویر ریگ زرین
کویر ریگ زرین یا کویر مغستان در استان یزد قرار دارد و به وسیله ارتفاعاتی که از میانه، کویر را قطع میکند، به دو قسمت شمالی و جنوبی تقسیم شده است. قسمت شمالی دارای تپههای ماسهای با جهت شمالی - جنوبی است و کویر جنوبی از صفحات رسی و حوزه خیس (باتلاقی) تشکیل شده است. کویر زرین در فاصله ۴۰ کیلومتری شمال کویر بافق، روستای ساغند و جنوب روستای بیاضه قرار گرفته، و جنوب غربی این کویر را گنبدهای نمکی پوشانده است.
کویر ریگ زرین
۹- پارک ملی کویر
پارک ملی و منطقه حفاظت شده کویر که در ۶۰ کیلومتری جنوب تهران واقع شده است، از شمال به جاده تهران - گرمسار، از شرق به ریگ جن، از جنوب به شمال اصفهان و از غرب به دریاچه بزرگ نمک قم و استان قم منتهی میشود. لازم به ذکر است که بازدید از پارکهای ملی بنا بر قوانین سازمان حفاظت از محیط زیست شامل قوانین خاصی میشود که حرکت در مسیر پارک یکی از آن قوانین است. مسیر اصلی این پارک از محیط بانی مبارکیه آغاز میشود و توصیه میکنیم که به هیچ وجه از این مسیر اصلی خارج نشوید. پس از طی کردن ۳۰ کیلومتر در این مسیر، شما به کاروانسرای قصر بهرام، متعلق به دوره صفویه خواهید رسید.
از دیگر جاذبههای گردشگری این منطقه میتوان به کاروانسرای عینالرشید، آب انبار حوض قیلوقه، قله سفید آب، کاروانسرای سفید آب، چشمه سفید آب، جاده سنگفرش، کوه نخجیر، تنگ ظلمات، فسیل آباد و تالاب بندعلی خان اشاره کرد.
پارک ملی کویر
۱۰- کویر زردگاه
کویر زردگاه یا روستای زردگاه که در فاصله ۱۸۰ کیلومتری شهر طبس و کوهپایه کوه نایبند واقع شده است، دارای خانههای قدیمی و قابل سکونت، مناظر زیبای کوهستانی و وجود حیات وحش در نزدیکی روستا است. این روستا در گذشته زیارتگاه نام داشته که به مرور زمان به زردگاه تغییر پیدا کرده است. این منطقه به دلیل داشتن نخلستانهای سرسبز، لقب سرسبزترین کویر ایران را به دست آورده و از دیگر جاذبههای آن میتوان به معماری پلکانی روستای زردگاه و چشمه آب گرم اشاره کرد.
کویر زردگاه
۱۱- کویر ریگان
کویر (بیابان) یا ریگزار ریگان در منتهیالیه جنوب شرقی استان کرمان و در نزدیکی شهرستان ریگان واقع شده است. ریگزارهای این منطقه از لحاظ جنس و رنگ با سایر ریگزارهای ایران متفاوت بوده و روشنتر از آنها هستند. این ریگزارها که در نظر بسیاری از مردم خواص درمانی دارند، در بلندترین ارتفاع تپههای ماسهای به ۷۵ متر میرسند.
کویر ریگان
۱۲- کویر خارتوران
کویر خارتوران یا منطقه حفاظت شده توران، در شرق استان سمنان و مجاورت استان خراسان قرار دارد. این منطقه به «آفریقای ایران» معروف است و بعد از سرنگتی آفریقا واقع در کشور تانزانیا، دومین منطقه بیوسفر جهان به شمار میآید. علاوه بر آن، منطقه خارتوران به دلیل داشتن ویژگیهای منحصر به فرد، پوشش گیاهی خاص، عوارض جغرافیایی پست و بلند اقالیم و غیره، اکوسیستمی متنوع و مملو از گیاهان، جانوران و حشرات را به وجود آورده است.
کویر خارتوران
۱۳- کویر نمک یا نمکزار سیرجان
کویر نمک سیرجان که در استان کرمان واقع شده است، در نیمی از سال به دریاچهای چشمنواز و در نیمی دیگر به شورهزاری بزرگ تبدیل میشود. این منطقه که به کفه نمک نیز معروف است، پوشش ضخیمی از نمک طعام را به مساحت هزاران هکتار در بر گرفته و دشتی سفید را به وجود میآورد. از جمله جاذبههای گردشگری این منطقه، درخشش بلورهای نمکی زیر نور مهتاب و آسمان پر ستاره کویر در شب است.
کویر نمک سیرجان