تابناک تهران -10 سال پیش از امروز، هنگامی که اعضای وقت شورای اسلامی شهر تهران صلاحیت گزینه‌های تصدی شهرداری را بررسی می‌کردند، چهره شهر آن گونه که باید، شبیه پایتخت نبود. شاید تنها کارگاه‌های عمرانی شاخص تهران در آن دوره به برج میلاد و تونل 950 متری رسالت تعلق داشت و طول مجموع بزرگراه‌های شهر نیز 304 کیلومتر بود اما سال‌های پربار تهران به لحاظ ساخت و سازهای عمرانی و توسعه زیرساختی از شهریور 1384 آغاز شد و اکنون در آستانه 10 سالگی قرار دارد.
«تهران، کارگاه عمرانی»؛ این عبارت برای پایتخت نشینانی که شاهد توسعه زیرساخت های شهر تهران در چند سال اخیر بوده‌اند، آشناست. رفع کمبودهای زیربنایی یک ابرشهر به وسعت بیش از 600 کیلومتر مربع مستلزم اهتمام ویژه‌ای از سوی مدیریت شهری بود.
10 سال پیش از امروز، هنگامی که اعضای وقت شورای اسلامی شهر تهران صلاحیت گزینه‌های تصدی شهرداری را بررسی می‌کردند، چهره شهر آن گونه که باید، شبیه پایتخت نبود. شاید تنها کارگاه‌های عمرانی شاخص تهران در آن دوره به برج میلاد و تونل 950 متری رسالت تعلق داشت و طول مجموع بزرگراه‌های شهر نیز 304 کیلومتر بود اما سال‌های پربار تهران به لحاظ ساخت و سازهای عمرانی و توسعه زیرساختی از شهریور 1384 آغاز شد و اکنون در آستانه 10 سالگی قرار دارد.
نخستین طرح جامع شهر تهران که مسیر توسعه زیربنایی پایتخت را مشخص کرده بود، در سال 1349 تدوین شد. طرحی که از آن با عنوان طرح جامع فرمان فرماییان یاد می‌شود و در سال‌هایی که وسعت تهران حدود 180 کیلومتر مربع و جمعیت آن کم‌تر از 3 میلیون نفر بود، لازم‌الاجرا شد. با این وجود بسیاری از عناصر فنی پیش‌بینی شده در این طرح تا سال‌ها پس از آن احداث نشد. معروف‌ترین بخش مغفول مانده این طرح دریاچه شهدای خلیج فارس در محدوده چیتگر بود که در سال 1392 به بهره‌برداری رسید.
علیرضا جاوید، معاون فنی و عمرانی شهردار تهران با اشاره به تدوین نسخ دیگری از طرح جامع برای شهر تهران در سال‌های 1371 و 1386، به تسنیم می‌گوید: بخش‌های باقیمانده از طرح‌های قدیمی پس از بازنگری در طرح جامع مصوب سال 1386 گنجانده شد و مدیریت شهری در طول چند سال اخیر به اجرای پروژه‌های بر زمین مانده مبتنی بر این طرح اهتمام ویژه‌ای نشان داد و به این ترتیب بیش از 90 درصد زیرساخت‌های عمرانی پایتخت احداث شده و اکنون در حال بهره‌برداری است.
به گفته وی، در گذشته نه تنها بسیاری از بزرگراه‌های طراحی شده در نخستین سند توسعه پایتخت به مرحله اجرا نرسیده بود، بلکه بزرگراه‌های موجود نیز به دلیل کمبود تقاطع‌های غیرهمسطح و عدم اجرای طرح‌های توسعه‌ای، عملکرد شبکه‌ای مناسبی نداشتند اما طی 10 سال گذشته 251 کیلومتر بزرگراه احداث شد تا طول مجموع معابر بزرگراهی شهر تهران به 555 کیلومتر برسد.
جاوید از بزرگراه‌های امام علی(ع) و آزادگان به عنوان شاخص‌ترین پروژه‌های بزرگراهی 10 سال گذشته یاد می‌کند و می‌گوید: بزرگراه طبقاتی صدر نیز در زمره پروژه‌های فاخر دسته‌بندی می‌شود که علاوه بر ویژگی‌های ممتاز در طراحی، موجب خودکفایی در دانش فنی احداث بزرگراه‌های طبقاتی و تأمین تجهیزات لازم برای اجرای این قبیل پروژه‌ها شده است.
وی خاطرنشان می‌کند: طی 10 سال گذشته 152 پروژه عمرانی، طراحی و اجرا شده است؛ آماری که بدون احتساب پروژه‌های عمرانی مناطق به دست آمده و در واقع نمادی از یک دهه تلاش برای توسعه و بهبود کیفیت زندگی در پایتخت است.
***احداث 20 کیلومتر تونل شهری در 10 سال
افزون بر این، احداث 20 کیلومتر تونل شهری، ثمره تسلط متخصصان صنعت تونل سازی کشورمان بر دانش احداث تونل‌های شهری نیز در همین دوره 10 ساله اتفاق افتاد و در حالی که تهران حتی از یک کیلومتر تونل ترافیکی برخوردار نبود، به یکباره شاهد ساخت و بهره‌برداری از 4 تونل شهری شد. تونل‌های رسالت، توحید، امیرکبیر و نیایش که هر یک از آنها نقش مهمی در تسهیل ترافیک پایتخت ایفا کرده است و با حجم کنونی عبور و مرور خودروها نمی‌توان حتی شرایط نامطلوب ترافیکی در صورت فقدان این معابر را تصور کرد.
از سوی دیگر، همزمان با توسعه معابر بزرگراهی احداث تقاطع‌های غیرهمسطح نیز در چند سال اخیر سرعت گرفت و 157 دستگاه تقاطع غیرهمسطح در ابتدای شهریور 1384، اکنون به 335 دستگاه تقاطع غیرهمسطح افزایش یافته است تا به این ترتیب 52 کیلومتر دیگر به طول پل‌ها و تقاطع‌های غیرهمسطح شهر تهران افزوده شود.
همچنین با توجه به اهمیت فضاهای زیرسطحی در توسعه پایدار شهر و نقش انکارناپذیر آنها در بهبود کیفیت زندگی شهری، توسعه تونل‌های حمل و نقلی مورد توجه خاص مدیریت شهری در دوره کنونی قرار دارد. در این زمینه ایجاد گروه تخصصی راهبری و هدایت طرح‌های تونلی و برنامه‌ریزی برای سازماندهی مقوله نگهداری از تونل‌ها، جنبه عملی به خود گرفته و مطالعات مربوط به استفاده از فضاهای زیرسطحی به طور جدی از سال 1389 آغاز شده است. در این بین احداث تونل‌ها مشترک تاسیساتی نیز از موضوعاتی است که پیش از این مغفول مانده بود اما در سال‌های اخیر مورد توجه شهرداری تهران قرار گرفته است.
با احداث این تونل‌ها به مدد تجمیع و تمرکز تأسیسات مختلف شهری، دسترسی به مجموعه زیرساخت‌ها تسهیل می‌شود. اگرچه احداث تونل‌های تاسیساتی و زیرزمینی کردن برخی از اجزای شبکه تأسیسات در قالب اقدامات مربوط به رفع معارض پروژه‌های عمرانی تجربه تازه‌ای در کلان‌شهر تهران نیست اما نباید فراموش کرد که مهم‌ترین عواید فنی، اقتصادی و زیست محیطی چنین تونل‌هایی، زمانی مشخص می‌شود که این سازه‌های زیرزمینی به صورت یک شبکه فراگیر احداث شوند.
شهرداری تهران برای انتقال خط انتقال برق فشار قوی در بزرگراه صدر به زیر‌زمین با احداث یک تونل 6 کیلومتری در جریان پروژه بزرگ صدر ــ نیایش، تجربه موفقی را پشت سر گذاشته است. اهمیت این مقوله موجب شده تا کارشناسان سازمان مشاور فنی و مهندسی شهر تهران مطالعات طرح جامع شبکه تونل‌های مشترک تأسیسات شهری تهران را ار اوایل سال 88 آغاز کنند. البته طراحی و احداث این تونل‌ها در سرتاسر پهنه پایتخت نیازمند همکاری جدی بین دستگاهی و همین طور تأمین اعتبار سنگینی است که از عهده شهرداری تهران به تنهایی خارج است. با این وجود مطالعات مربوطه آغاز شده تا زمینه‌ساز اولویت یافتن این پروژه در آینده باشد.
***تحقق رویای آبی 40 ساله
دریاچه 140 هکتاری غرب پایتخت که بهره‌برداری از آن در اردیبهشت سال 1392 به رویای 40 ساله شهروندان تهرانی برای بهره‌مندی از یک پهنه وسیع آبی رنگ واقعیت بخشید، از دیگر پروژه‌های اجرا شده در دوره مذکور است که به اعتقاد جاوید، توانسته علاوه بر تلطیف هوای پهنه غربی شهر تهران، تفرجگاهی بی‌نظیر را برای غنی‌سازی اوقات فراغت شهروندان تهرانی فراهم سازد.
در همین دوره مشکل برگزاری نمایشگاه‌ها در محل فعلی نمایشگاه‌های بین‌المللی شهر تهران که یک دردسر ترافیکی بزرگ برای ساکنان نیمه شمالی پایتخت به حساب می‌آمد، به شکلی ریشه‌ای چاره‌جویی شد و در نتیجه احداث مجتمع نمایشگاهی شهرآفتاب در جوار حرم مطهر بنیانگذار جمهوری اسلامی(ره) به مرحله اجرا رسید؛ پروژه‌ای که در فاز نخست به پیشرفتی معادل 92 درصد رسیده است.
***تدوین طرح جامع مدیریت آب‌های سطحی
به گزارش تسنیم، مطالعات طرح جامع مدیریت آب‌های سطحی تهران از سال 1386 تا سال 1390 با هدف ایمنی شهر مقابل سیل، حفظ و ارتقای کیفیت محیط زیست و سطح بهداشت عمومی و نیز استفاده از روان‌آب‌های شهری به عنوان منبع تأمین بخشی از نیازهای آبی تدوین شد.
آن گونه که معاون فنی و عمرانی شهردار تهران می‌گوید، با تکیه بر طرح جامع موجود می‌توان ضمن بهبود عملکرد شبکه آب‌های سطحی و رفع گلوگاه‌های شبکه اصلی، به جای انتقال و دفع سریع روان‌آب‌ها به مدیریت آن با بهره‌گیری از روش‌های نوین پرداخت.
وی با بیان اینکه در طرح مذکور اقداماتی از قبیل احداث رسوب‌گیرها و آشغال‌گیرها، ایجاد مخازن تعدیل و ذخیره سیلاب و به کارگیری روش‌های نوین برای بهبود کیفیت روان‌آب‌ها دیده شده است، می‌افزاید: با توجه به اینکه بخش‌های اندک باقیمانده از پروژه‌های بزرگراهی در حال اجراست، یکی از مهم‌ترین سرفصل‌های اقدامات معاونت فنی و عمرانی در سال‌های پیش رو، ناظر بر اجرای این طرح جامع خواهد بود.
***تن پوشی از 10 میلیون تن آسفالت برای معابر تهران
درست طی سال‌هایی که قیمت آسفالت به دلیل رشد بی‌رویه قیمت قیر، روی یک منحنی صعودی قرار گرفت، افزایش روزافزون تولید آسفالت در سازمان مهندسی و عمران شهر تهران، توانست قیمت تمام شده این محصول در پروژه‌های روسازی و مرمت معابر را کنترل کند. مرمت و نوسازی کارخانه شماره 6 آسفالت سازمان مهندسی و عمران شهر تهران در سال 1392 و آغاز به کار دستگاه سنگ‌شکن کارخانه شماره 8 آسفالت در سال 93، نقش مهمی در افزایش میزان تولید آسفالت و البته ارتقای کیفیت این محصول داشته است.
طی دوره 10 ساله اخیر، بیش از 10 میلیون تن آسفالت به منظور اجرای پروژه‌های روسازی و مرمت معابر تولید، پخش و اجرا شده است؛ آسفالتی که می‌توان با آن سطحی به مساحت تقریبی 61 میلیون متر مربع را روکش کرد.
از سوی دیگر، از اسفند سال 1390 همزمان با اجرای طرح استقبال از نوروز سال 1391، عملیات مرمت روکش آسفالت معابر دچار تحولی جدی شد. از این تاریخ عملیات لکه‌گیری هندسی همانند آن‌چه در پروژه‌های نگهداری معابر کشورهای پیشرفته دنیا انجام می‌شود، به اجرا درآمد تا چنین پروژه‌هایی شاهد کیفیت و دوام بیشتری نسبت به گذشته باشد و عمر آسفالت معابر را افزایش دهد.
از آن زمان تاکنون اجرای اصولی عملیات لکه‌گیری و درزگیری به عنوان اقدامی پیشگیرانه در دستور کار قرار گرفته و در قالب طرح‌های مختلف موردی کیفیت روکش معابر و کاهش پیام‌های گلایه‌آمیز شهروندان در سامانه 137 کمک شایانی کرده است.
***آچارکشی 110 دستگاه پل برای ترددی ایمن
پروژه‌های عمرانی پایتخت در 10 سال گذشته تنها به تکمیل حلقه‌های بزرگراهی و احداث معابر جدید ختم نمی‌شود. مقوله تعمیر و نگهداری ابنیه فنی، یکی از موضوعاتی است که اگر چه کم‌تر به آن پرداخته می‌شود اما به لحاظ تسهیل ترافیک و تأمین ایمنی شهروندان، کم‌تر از احداث معابر جدید اهمیت ندارد.
در حال حاضر معاونت فنی و عمرانی شهرداری تهران از یک نهاد متولی در زمینه تعمیرات تخصصی پل‌ها و سازه‌های عمرانی برخوردار است و کارشناسان شرکت یادمان سازه در 4 پهنه اجرایی، مشغول برنامه‌ریزی و نظارت بر عملیات تعمیر یا به اصطلاح آچارکشی پل‌ها هستند.
طی سال‌های اخیر، بیش از 110 پل سواره‌رو به دست اقداماتی نظیر مرمت، بهسازی و مقاوم سازی لرزه ای سپرده شده‌اند. همچنین 620 دستگاه پل سواره‌رو در قالب دو پهنه شرقی و غربی پایتخت مورد ارزیابی میدانی، تهیه چک لیست و پلاک‌کوبی قرار گرفته و با به کارگیری برنامه جامع مدیریت پل‌های شهر تهران امور مربوط به تعمیر، مرمت و مقاوم‌سازی پل‌های مذکور سازماندهی شده است.
***حتی به خاطر نمی آوریم...
به خاطر آوردن چهره 10 سال پیش تهران بدون مدد گرفتن از عکس‌ها و تصاویر آن روزها تقریباً غیر‌ممکن است. جمعیت چندین میلیون پایتخت‌نشین دیگر به خاطر ندارد که به جای مسیر بزرگراه صیاد شیرازی چه بود؛ به یاد نمی‌آورد که گود وسیعی در مجاورت پارک جنگلی چیتگر رها شده بود؛ فراموش کرده که تصویر آسمان تهران بدون حضور برج میلاد چه شکلی بود؛ حتی به یاد نمی‌آورد که درست همین 3 سال پیش، چند هزار ملک فرسوده و ریزدانه کنار هم چیده شده بود و راه احداث امتداد بزرگراه امام علی(ع) را برای مدت 20 سال تمام سد کرده بود.
تهرانی‌ها اگرچه هنوز هم با مشکلات متعددی در شهر رو‌به‌رو هستند و هنوز ترافیک شهرشان علاج نشده و هنوز تشدید آلودگی هوا میهمان هر پاییز و زمستانی است که پشت سر می‌گذارند، اما نمی‌توانند چهره شهرشان را بدون تحولات 10 سال اخیر تصور کنند.
منبع: تسنیم
