پوزش و عذرخواهی به خاطر کوتاهی یا اشتباهی که ممکن است کسی مرتکب شود، فینفسه امری است پسندیده و مستحسن؛ امری که نشاندهنده مقداری تواضع و فروتنی در شخص است. بنابراین هرگاه مسئولی درباره کوتاهیهایی که در حوزه مسئولیت قانونی او اتفاق افتاده از مردم عذرخواهی کند، باید از این عذرخواهی استقبال کرد و آن را به فال نیک گرفت، اما باید اضافه کنم که عذرخواهی به تنهایی کفایت نمیکند.
ما در فرهنگ دینی خود، واژه آشنایی به نام «توبه» داریم که یکی از شرایط آن، این است که فردی که توبه میکند، دیگر آن خطا را تکرار نکند و آثار خطا را حتیالامکان جبران سازد. از نظر حقوقی هم هر اشتباه موجب آثار خاصی است و طبیعتاً تا آثار آن اشتباه جبران نشود، عذرخواهی به زبان فقط بخشی از مساله است و باید دید که این عذرخواهی در عمل چه آثاری دارد و آیا در عمل آثاری دارد یا نه. مهمتر از عذرخواهی زبانی هم، آثار عملی آن است. خیلی از اوقات عذرخواهی زبانی فرار از مسئولیت و بستن راه انتقاد است و همین است که وقتی مسئولی عذرخواهی میکند باید صبر و دقت کنیم که این عذرخواهی چه نتایج عملی را در پیدارد و آیا واقعاً عذرخواهی حقیقی است یا عذرخواهی برای رفع تکلیف. به عنوان مثال، در کشورهای مختلف جهان میبینیم که وقتی اشتباهی رخ میدهد و مسئولی مرتکب قصور میشود، علاوهبر عذرخواهی استعفا نیز میدهد.
استعفا، عذرخواهی عملی است و نشاندهنده اینکه با این اشتباه، مسئول مربوطه متوجه شده که شایسته مقامش نیست. بنابراین آنچه در درجه اول، اهمیت پیدا میکند رفتار عملی بعد از عذرخواهی است که نشاندهنده میزان عمق و جدیت در این عذرخواهی است. در سالهای اخیر علاوه بر شخص مدیرعامل سایپا، رییسجمهور در زمان ارایه بستههای کمک، از مردم عذرخواهی کرد یا وزیر جهاد کشاورزی و اسحاق جهانگیری هم در مواردی خاص از مردم عذرخواهی کردند. اینکه فرهنگ عذرخواهی در دولت یازدهم وجود دارد و اهالی دولت خود را موظف به پاسخگویی میدانند، اتفاقی ارزشمند و خوب است، اما اینکه اشتباهات و مشکلات بعد از این عذرخواهیها چقدر جبران میشوند، مسالهای است که ما باید به آن توجه کنیم و به صرف اینکه تا پیش از این عذرخواهی نشنیدهایم و حالا میشنویم، کافی نیست و اشتباهات و قصور نباید دوباره انجام شوند و مشکلات باقی بمانند.
در نتیجه از پس هر عذرخواهی باید منتظر ماند و به نشانههای تصحیح اشتباهات و مشکلات توجه کرد. زمان مشخص میکند که این عذرخواهیها چقدر عملی و واقعی هستند و به جز آن پرداختن به این عذرخواهیها و تمجید از آنها بیفایده است. تمجید و تعریف زمانی درست است که عذرخواهیها حقیقی باشند.