دودی که در ریه‌ها جاخوش می کند
قلیان سراها در شهرستان ملارد در طول سالیان اخیر با رشد چشمگیری همراه شده است، موضوعی که به اعتقاد برخی کارشناسان باید با جدیت و هوشمندی لازم، نسبت به کنترل و مهار آن اقدام شود.
شیوع استعمال قلیان در طول سالیان اخیر به میزانی گسترش‌یافته که از یک تفنن و گذران وقت، به بحرانی جدی و تهدیدآمیز برای سلامت و بهداشت عمومی تبدیل‌شده است.
با نگاهی اجمالی به آمارهای منتشرشده در رسانه‌ها به عمق مخاطرات این تنگ‌های شیشه‌ای و زغال‌های قرمزرنگی که بر سرقلیان نهاده می‌شود، پی خواهیم برد.
متأسفانه استعمال قلیان مرز محلات، روستاها، شهرستان‌ها و استان‌های کشور را درنوردیده و در بسیاری از نقاط این مرز و بوم همچون مناطق کوهستانی، دشت‌ها، جنگل‌ها، سواحل دریاها، پارک‌ها، بوستان‌ها، رستوران‌های بین‌راهی و...می‌توان نمونه‌های متعددی از جوانان و نوجوانانی را مشاهده کرد که گرداگرد یکدیگر، سینه‌های خود را از دود پُر می‌کنند.
دودهایی که هرکدام با رایحه‌ای خاص همچون آدامس، نوشابه، سیب، پرتقال، نارگیل، توت‌فرنگی، لیمو و عناوین متعدد دیگری از عصاره میوه‌های گوناگون در ریه جوانان و نوجوانان جا خوش می‌کننددودهایی که هرکدام با رایحه‌ای خاص همچون آدامس، نوشابه، سیب، پرتقال، نارگیل، توت‌فرنگی، لیمو و عناوین متعدد دیگری از عصاره میوه‌های گوناگون در ریه جوانان و نوجوانان جا خوش می‌کنند.
شاید آن زمانی که مردم زمانه قجرها، قلیان‌ها را شکستند تا حدی که تنگ‌های بلورین در کاخ سلطان قاجار نیز از این اقدام مصون نماند، کسی گُمان نمی‌کرد که روزی در این مرز و بوم، دختران و پسران نوجوان نیز آن‌چنان به این تنگ و تنباکو و زغال‌های گداخته دل ببندند که حتی هشدار کارشناسان و متخصصان حوزه بهداشت و سلامت مبنی بر لزوم اجتناب از استعمال قلیان نیز راهی به‌جایی نَبَرد.
البته تفاوت‌هایی میان تنباکوی سنتی آن دوران با آنچه امروز تحت عنوان تنباکوهای میوه‌ای بر سرقلیان‌ها نهاده می‌شود، وجود دارد، تفاوتی که تنها می‌توان آن را با عباراتی همچون بد و بدتر مورد تحلیل و بررسی قرارداد.
آنچه در حال حاضر به‌عنوان موج مصرف قلیان در میان جوانان و نوجوانان مطرح است، مخاطره‌ای جدی به شمار می‌رود که باید برای مقابله و مهار آن مُجِدانه تلاش شود.
خطراتی که شهرستان ملارد نیز از آن مصون نمانده و سایه آن بر سلامت جوانانِ مناطقی همچون سرآسیاب، مارلیک، ملارد قدیم و حتی برخی مناطق روستایی همچون خوشنام و...سنگینی می‌کند.
سن مصرف قلیان رو به کاهش است
شیما خاوندی، جامعه‌شناس و آسیب‌شناس مسائل اجتماعی با اشاره به لزوم یکپارچگی و همسویی تمامی دستگاه‌های مسئول برای مقابله و مهارِ موج مصرف قلیان در جامعه اظهار داشت:مصرف قلیان به معضلی جدی در کشور تبدیل‌شده که شهرستان‌های حاشیه‌ای و مهاجرپذیر نیز همچون بسیاری از نقاط این مرز و بوم با آن دست‌وپنجه نرم می‌کنند.
وی افزود: نظام آماری در کشور آن‌چنان‌که باید دقیق و صحیح نیست، لذا با همه این اوصاف بر مبنای مطالعات و بررسی‌های انجام‌شده، به‌صورت تخمینی و گمانه‌زنی قریب به ۳۰ تا ۴۰ درصد دختران و ۵۰ تا ۶۰ درصد پسران استعمال قلیان را تجربه کرده‌اند که از این میزان برخی به‌صورت مستمر، عده‌ای به‌صورت تفننی و برخی برای نخستین بار به استعمال این ماده دخانی مبادرت ورزیده‌اند.
خاوندی گفت:بر اساس گزارش‌های سازمان بهداشت جهانی، ۱۵ درصد جوانان ایرانی قلیان می‌کشند و بالاترین میزان استعمال این ماده دخانی در سنین زیر ۳۰ سال گزارش‌شده است.
آمار، اعداد و ارقام نگران‌کننده باعث شد تا قریب به دو سال پیش، بیش از چهار هزار پزشک در نامه‌ای هشدارآمیز به رئیس‌جمهور، خواستار جلوگیری از شیوع مصرف قلیان شوندوی افزود:همین آمار، اعداد و ارقام نگران‌کننده باعث شد تا قریب به دو سال پیش، بیش از چهار هزار پزشک در نامه‌ای هشدارآمیز به رئیس‌جمهور، خواستار جلوگیری از شیوع مصرف قلیان شوند.
خاوندی گفت:ارزش واردات تنباکوهای میوه‌ای در عرض ۱۱ سال گذشته، بیش از ۵۰۰ درصد رشد داشته و این فاجعه در شرایطی رخ‌داده که نسبت به اثرات و مخاطرات مرگ‌آور توتون‌های اشاره‌شده، بارها تأکید شده است.
جامعه‌شناس و آسیب‌شناس مسائل اجتماعی عنوان کرد:مقابله با رشد فزاینده شیوع مصرف قلیان، مستلزم عزمی جدی، همتی عالی و نگاهی فراگیر با همگرایی دستگاه‌های فرهنگی، نظارتی، اجتماعی و انتظامی است و می‌طلبد تدابیر لازم برای مقابله با این بحران از نقاط صفر مرزی تا قلب پایتخت و نقاط دورافتاده کشور به نحوی اصولی، کارشناسانه و منطقی اتخاذ شود.
وی افزود:فرهنگ‌سازی، آموزش و اطلاع‌رسانی صحیح، تشدید نظارت‌ها در مبادی ورودی و مرزی کشور برای مقابله با قاچاق غیرمجاز تنباکوها، از ضروریاتی است که باید با تمام توان و انرژی به آن همت گمارده شود.
خاوندی عنوان کرد:غنی‌سازی اوقات فراغت جوانان یکی از اصلی‌ترین الزامات حصول موفقیت در این عرصه (مقابله با شیوع مصرف قلیان در میان جوانان) است و تا زمانی که توفیقی در این عرصه حاصل نشود، نمی‌توان به مهار مخاطرات ناشی از استعمال دخانیات امیدوار بود، زیرا بخش قابل‌توجهی از جوانان از روی تفنن و پر کردن اوقات فراغت، آلوده این مواد دخانی می‌شوند که در درازمدت نه‌تنها سلامت فرد، بلکه بهداشت عمومی جامعه را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد.
عوارض قلیان از سرطان تا تنگی نفس و اختلال در سیستم ایمنی بدن
فریبرز کاشفی پزشک عمومی در تشریح عوارض و تبعات زیان‌بار استعمال قلیان عنوان کرد:متأسفانه یک ذهنیت غلط در میان جوانان و نوجوانان شایع شده که به دلیل عبور دود از آب و سپس ورود آن به ریه‌ها، سموم و عناصر شیمیایی از دود تنباکو زدوده می‌شود، درحالی‌که این تلقی کاملاً اشتباه و نادرست است.
وی افزود: سُموم و عناصر زیان‌بار دود تنباکو و زغال در آب حل‌شدنی نیست که با اتکا به آن بتوان مخاطرات قلیان را کنترل کرد.
کاشفی گفت: عبور دود از آب و مرطوب شدن آن، نه‌تنها دفع‌کننده آسیب‌های دود قلیان نیست، بلکه ضریب رسوب آن به ریه و مجاری تنفسی، لثه‌ها و دندان را نیز تشدید می‌کند.
پزشک عمومی عنوان کرد:سرطان دهان، ریه، مشکلات و نارسایی‌های خونی، کاهش توان ایمنی بدن، پوکی استخوان، نازایی، کاهش اسپرم در مردان و تنگی نفس تنها نمونه‌هایی از عوارض و پیامدهای ناگوار استعمال قلیان بخصوص در نوع میوه‌ای آن به شمار می‌رود.
مشکلات گوارشی و هاضمه و کند شدن فرآیند بهبود زخم‌ها در بدن از دیگر تبعات استعمال تنباکو است که هرکدام به‌نوبه خود می‌تواند سلامت انسان را با مخاطراتی جدی و عمیق همراه سازدوی افزود:مشکلات گوارشی و هاضمه و کند شدن فرآیند بهبود زخم‌ها در بدن از دیگر تبعات استعمال تنباکو است که هرکدام به‌نوبه خود می‌تواند سلامت انسان را با مخاطراتی جدی و عمیق همراه سازد.
کاشفی عنوان کرد:ضریب وابستگی به تنباکو به میزانی است که تحقیقات علمی و پژوهشی مؤید اعتیادهای عمیق به این مواد دخانی است.
وی افزود: افزایش دفعات حضور جوانان و نوجوانان در قلیان سراها، قهوه‌خانه‌ها و مراکز توزیع قلیان و خارج شدن آن از حالت تَفَنُنی به یک ضرورت، گواهی است بر صحت این ادعا که باید برای جلوگیری و پیشگیری از چنین معضلی، راهکارهای منطقی و تدابیر لازم برای مقابله و مبارزه هوشمندانه با این مخاطره اعمال شود.
عزم کارگروه سلامت ملارد برای جمع‌آوری قلیان‌ها
معصومه بیات، رئیس اداره اجتماعی فرمانداری ملارد و عضو کارگروه سلامت این شهرستان با اشاره به تلاش مجموعه فرمانداری و دستگاه‌های مسئول برای کاهش دامنه شیوع و مصرف قلیان گفت:بدون تردید، استعمال قلیان از مخاطراتی است که می‌تواند به‌تدریج سلامت فرد و اطرافیان او را به چالش کشیده و بنا بر تهدیدی که در این خصوص احساس می‌شود، طرح‌هایی برای کنترل و مهار این پدیده در دستور کار قرارگرفته است.
وی افزود:به‌طورکلی رسته‌ای تحت عنوان قلیان سرا در قوانین و ضوابط تعریف‌شده وجود ندارد و این عنوان اصطلاحی بوده که در عرف عمومی رایج شده است.
بیات عنوان کرد:جمع‌آوری قلیان‌ها از مراکز توزیع، از اولویت‌هایی است که با برنامه‌ریزی مدون پیگیری می‌شود و امیدواریم با همگرایی بین دستگاهی و توجه مضاعفِ جوانان و نوجوانان نسبت به خطرات استعمال قلیان به توفیقات سازنده‌ای در این عرصه نائل شویم.
حذف قلیان از بسته تفریحی خانوارها در ملارد با جدیت پیگیری می‌شود
مجتبی شاهقلیان معاون فرماندار ملارد نیز از دیگر مسئولان این شهرستان است که به‌ضرورت مقابله و مهار شیوع مصرف قلیان تأکید دارد.
وی با اشاره به لزوم اجرای تدابیر فرهنگی و آموزشی برای مقابله با این نارساییِ اجتماعی عنوان کرد:نباید از این واقعیت غافل بود که مصرف قلیان از قدیم‌الایام در فرهنگ ایرانیان وجود داشته که البته این موضوع نافی مضرات و مخاطرات استعمال تنباکو نیست، زیرا قدمت و دیرینه بودن امری، دالِ بر درستی و عقلانی بودن پدیده‌ها یا برخی رفتارهای اجتماعی نبوده و لذا می‌طلبد ظرافت‌های فرهنگی و اجتماعی لازم برای مهار این نارسایی مدنظر قرار گیرد.
معاون فرماندار ملارد عنوان کرد:به نظر بنده رویکرد انتظامی و امنیتی با استعمال قلیان منطقی نیست و نباید دستگاه انتظامی خود را برای چنین موضوعی هزینه کند.
شاهقلیان گفت:در کارگروه سلامت، بارها بر لزوم مقابله با قلیان و قلیان سراها تأکید کرده‌ایم، اما اجرای طرح‌های مرتبط با این موضوع باید با نقش‌آفرینی مجموعه بهداشت و ارگان‌های مرتبط با حوزه سلامت عملیاتی شود و در همین راستا شبکه بهداشت و درمان ملارد برای برخورد با قلیان سراها مُکَلَف شده است.
وی افزود:اجرای طرح برخورد با قلیان سراها از سوی عوامل بهداشت و درمان و عدم ورود مستقیم دستگاه انتظامی، مانع تلقی امنیتی و انتظامی از سوی افکار عمومی می‌شود و افراد و گروه‌های مصرف‌کننده به این موضوع پی خواهند برد که اجرای چنین طرح‌هایی باهدف حفظ سلامتی عمومی عملیاتی می‌شود.
معاون فرماندار ملارد عنوان کرد:مصرف قلیان، استعمال دخانیات و تنباکو، عملی غیرمنطقی و مخاطره‌آمیز محسوب می‌شود اما اقدامی مجرمانه به شمار نمی‌رود که با نگاه امنیتی و انتظامی درصدد مدیریت و کنترل آن باشیم.
شاهقلیان گفت:بخش قابل‌توجهی از جوانان با نگاه تفننی و تفریحی با استعمال قلیان خود را مشغول می‌سازند که حذف آن از سبد تفریحی خانوارها ضرورتی اجتناب‌ناپذیر به شمار می‌رود.
وی افزود:شبکه بهداشت و درمان شهرستان ملارد تحت عنوان تخلف صنفی، طرح جمع‌آوری قلیان‌ها را پیگیری می‌کند و البته در صورت بروز تنش، مقاومت و عدم تمکین توزیع‌کنندگان قلیان در این شهرستان، به‌ناچار دستگاه انتظامی ورود خواهد کرد که امیدواریم با احترام به قانون، هیچ‌گاه به اقدام عوامل انتظامی نیاز نشود و طرح اشاره‌شده به نحو شایسته‌ای در این شهرستان اجرایی شده که قطعاً ثمرات آن برای بهداشت و سلامت فردی و عمومی مطلوب اثر خواهد بود.
غنی‌سازی اوقات فراغت جوانان ملارد با جدیت پیگیری شود
بامطالعه نظریات کارشناسان و پژوهشگران حوزه اجتماعی، به این واقعیت پِی می‌بریم که انگیزه‌های تفریحی یکی از دلایل اصلی گرایش جوانان و حتی نوجوانان به استعمال قلیان محسوب می‌شود.
قاعدتاً در چنین شرایطی، غنی‌سازی اوقات فراغت جوانان و نوجوانان از ضروریاتی است که باید تمامی دستگاه‌های مسئول شهرستانی برای حصول آن تلاش کنند.
البته طرح‌ها و اقداماتی در طول سال و بخصوص تعطیلات تابستانی از سوی متولیانِ فرهنگی و اجتماعی شهرستانِ ملارد اجرایی و عملیاتی می‌شود اما در برگیری این طرح‌ها در مقایسه با جمعیت جوان این شهرستان که بنا بر اظهارات برخی مسئولان، ۳۰ درصد از جمعیت ساکن در این خطه را به خود اختصاص داده، کافی به نظر نمی‌رسد.
ضعف‌های زیرساختی و تنوع فرهنگی در شهرستان ملارد که ریشه آن را باید در دو دهه گذشته جستجو کرد، اجرای طرح‌های غنی‌سازی اوقات فراغت را با دشواری‌ها و پیچیدگی‌های جدی همراه می‌سازد، اما باید باهم افزایی تمامی دستگاه‌ها و بخصوص نهادهای فرهنگی و اجتماعی، امکانات و الزامات مرتبط با آن فراهم شود تا در کنار آموزش و اطلاع‌رسانی صحیح در مهار چنین نارسایی‌ها و مشکلات فرهنگی و اجتماعی، به موفقیت‌های هر چه بیشتری دست‌یافت، در غیر این صورت صرفاً با اجرای طرح‌های مقابله با توزیع و استعمال قلیان نمی‌توان به نتیجه دلخواه دست‌یافت و نتیجه‌ای جز زیرزمینی شدن استعمال این نوع از مواد دخانی در پی نخواهد داشت.
اجرای طرح‌های بازدارنده در مهار و کنترل چنین ناهنجاری‌هایی بی‌تأثیر نخواهد بود اما نمی‌توان از آن به‌عنوان اقدامی کافی یادکرد که اگر چنین بود، با اجرای طرح‌های سلبی و بازدارنده، معضل اعتیاد و سوءمصرف مواد مخدر به‌طور کامل مرتفع و برچیده می‌شد و پیشینه و تجارب کسب‌شده از گذشته اثبات می‌کند باید با نگاهی فراگیر، همه‌جانبه و البته ایجابی و اجتماعی به مصاف چنین پدیده‌های نامیمونی رفت.
و سخن آخر اینکه اشتغال‌زایی از دیگر مؤلفه‌های تعیین‌کننده در مهار و کنترل ناهنجاری و نارسایی‌های اجتماعی به شمار می‌رود که هر آنچه در آن به توفیقات بیشتری نائل شویم نه‌تنها در کنترل و مهار شیوع مصرف قلیان بلکه در بسیاری دیگر از چالش‌های اجتماعی و فرهنگی موفق خواهیم بود، زیرا تجربه ثابت کرده بیکاری بسترساز بسیاری از لغزش‌ها و انحرافاتی خواهد بود که جامعه را با بحران‌های جدی و عمیقی مواجه خواهد ساخت.
منبع: مهر
